فرمانروایی آفت در دهان!

نخست نیوز، آزاده جلالوند: یکی از دردسرهایی که بیشتر افراد تجربه آن را دارند، آفت است. ضایعه ‌ای دردناک و سوزان که در غذا خوردن، نوشیدن و حتی گاهی در صحبت کردن اختلال ایجاد می ‌کند. “دکتر پوریا جانفروز زاده”، دندانپزشک، شما را با آفت بیشتر آشنا می کند.

آفت زیر ذره بین!

آفت در واقع زخم روی غشای مخاطی است که به شکل گرد یا بیضی خود را بروز می دهد. قسمت های مختلفی مثل لپ ها، دهان، لب و حتی زیر زبان، دچار آفت خواهند شد. آفت یک زخم با ظاهر کم عمق است که معمولا به رنگ سفید یا زرد با حاشیه قرمز دیده می‌شود. این زخم با گذشت زمان، به حالت خاکستری رنگ در خواهد آمد. آفت با شدت های مختلف و به شکل شدید یا خفیف ایجاد می شود. معمولا آفت ها به حالت منفرد یا خوشه ای هستند. درد، احساس سوزن سوزن شدن و سوزش به ویژه در زمان غذا خوردن، نوشیدن یا صحبت کردن، از علائم اصلی آفت به شمار می آیند. با توجه به شدت آفت و واکنش بدن افراد، گاهی تورم غدد لنفاوی ، خستگی، تب و بی حالی نیز ممکن است بروز کند که البته تورم غدد لنفاوی شایع تر است و سایر موارد در همه افراد دیده نمی شوند. شیوع آفت های کوچک، بیش از آفت های بزرگ است و به طور کلی، بین یک تا دو هفته بدون درمان از بین خواهند رفت. اما آفت های بزرگ که چندان شایع نیستند، حدود 4 هفته ممکن است برای بهبود زمان لازم داشته باشند ضمن اینکه در نهایت باعث بروز زخم خواهند شد.

نوع دیگری از آفت

یکی دیگر از انوع آفت که بروز آن نادر است، زخم‌های هرپتی نام دارد. این آفت ها بدین شکل هستند که انگار چند آفت با یکدیگر ادغام شده و یک خوشه را تشکیل داده است. شاید خیلی از افراد تصور کنند که این نوع آفت ها با توجه به اسم شان با تبخال در ارتباط هستند در حالی که ارتباطی با تبخال ندارند و مثل تمامی آفت ها، غیر مسری محسوب می شوند. دلیل نامگذاری این نوع آفت با عنوان هرپتی، شباهت ظاهری آن به تبخال است. روند بهبودی این نوع از آفت ها ممکن است تا چندین هفته طول بکشد و بعد از بهبود نیز احتمال بروز زخم در دهان وجود دارد.

تبخال و آفت را بشناسید

برخی از افراد تصور می کنند که آفت ها مسری هستند در حالی که این باور نادرست است. آفت ها ضایعاتی خوش خیم و غیر مسری هستند در نتیجه به دیگران منتقل نخواهند شد. اما تبخال که به دلیل ویروسی به نام هرپس سیمپلکس به وجود می آید، مسری است. تبخال معمولا در اطرف بینی و دهان، چشم و ناحیه تناسلی ظاهر می شود. در حالی که آفت داخل دهان ایجاد خواهد شد. همان طور که اشاره شد آفت یک زخم ملتهب و بدون تاول است در حالی که ضایعات تبخال، حالت تاول مانند دارند.

چرا به وجود می آید؟

شاید این سئوال به ذهن خیلی از افراد برسد که آفت چرا ایجاد می شود در پاسخ به این سئوال باید گفت هنوز دلیل مشخصی برای بروز آفت وجود ندارد. اما در برخی مطالعات عواملی شناسایی شده اند که تا حدی ممکن است در بروز آفت نقش داشته باشند. برای مثال، افراد با سابقه خانوادگی، بیشتر در معرض بروز آفت قرار دارند. گاهی گاز گرفتن، سوختگی و ضربه (تروما) ممکن است باعث بروز آفت شود.

برخی افراد تصور می کنند که انجام کارهای دندانپزشکی به دلیل آلوده بودن وسایل می تواند دلیلی برای بروز آفت باشد، در حالی که این باور درست نیست و وسایل استریل می شوند. اگر آفت بعد از کارهای دندانپزشکی ایجاد شود، دلیل این مسئله برخورد وسایل دندانپزشکی به قسمت های مختلف دهان یا به عبارتی ضربه است. عوامل دیگری چون تغییرات هورمونی، آلرژی غذایی، استرس و …، در بروز آفت ممکن است نقش داشته باشند. گاهی برخی خانم ها در سیکل قاعدگی خود دچار آفت خواهند شد که این مسئله را با بروز تغییرات هورمونی و استرس می توان مرتبط دانست. موارد دیگری چون کمبود ویتامین هایی مثل ب 12 ، ب 9 ، ب 3 یا کمبود آهن ، روی و کلسیم، در تشدید یا بروز آفت ممکن است نقش داشته باشند. البته نباید با تصور تامین این مواد برای بدن به استفاده خودسرانه از مکمل ها روی آورد.

دخانیات کار دست تان می دهد!

عوامل دیگری برای بروز آفت وجود دارند برای مثال، خستگی بیش از حد در برخی از افراد باعث ایجاد آفت می شود.  آن دسته از افرادی که به مصرف دخانیات (قلیان و سیگار) و مواد مخدر روی می آورند، بیش از سایر افراد مستعد بروز آفت هستند ضمن اینکه روند درمان آن ها کندتر است. آن دسته از افرادی که به بیماری های مرتبط با نقص ایمنی مبتلا هستند، بیش از سایر افراد به آفت و سایر عفونت های دهان دچار خواهند شد. برای مثال، بروز آفت در مبتلایان به اچ.آی.وی (HIV) بیشتر است. همچنین بیماران مبتلا به سلیاک، کرون و بیماران کبدی، ممکن است بیشتر دچار آفت شوند. ریفلاکس (بازگشت اسید معده به مری)، در برخی افراد با بروز آفت همراه است. در نهایت باید توجه داشت که دندان های شکسته یا دندان مصنوعی نامناسب نیز از عوامل دیگری هستند که برخی افراد را دچار آفت خواهند کرد.

چند پیشنهاد برای پیشگیری

محدود کردن غذاهای شور، تند و اسیدی در کاهش بروز آفت می تواند موثر باشد. علاوه بر این، افراد باید مصرف غذاها و خوارکی هایی را که باعث حساسیت در آن ها می شوند، محدود کنند. چنانچه علت احتمالی آفت با کمبود ویتامین ها یا مواد معدنی مرتبط باشد، باید زیر نظر پزشک اقدام به مصرف مکمل کرد. همچنین در شرایطی که استرس به عنوان عامل احتمالی ایجاد آفت باشد، باید فرد برای کنترل استرس خود تلاش کند و در شرایطی که توان این کار را ندارد، از روانشناس یا روانپزشک کمک بگیرد. باید توجه داشت که رعایت بهداشت دهان و دندان به پیشگیری از آفت تا حدی کمک می کند. علاوه بر این داشتن یک مسواک نرم، مانع از تحریک بافت نرم و لثه خواهد شد.

به دنبال درمان

بسیاری از افراد به دنبال درمان آفت می گردند در حالی که برای آفت، درمان قطعی وجود ندارد. درمان های فعلی، تنها به کاهش علائم و بهبود وضعیت کمک می کنند اما از ایجاد مجدد آفت جلوگیری نمی کنند. معمولا آفت ها بدون درمان و به شکل خود به خودی درمان می شوند و احتمال عود آن ها وجود خواهد داشت. به طور کلی، آفت ها در حدود یک تا سه هفته از بین خواهند رفت اما در صورت طولانی تر شدن این مسئله باید به دندانپزشک یا پزشک برای بررسی بیشتر مراجعه کرد. گاهی برای کاهش درد ناشی از درد آفت می توان از محصولات بدون نسخه (OTC) که در داروخانه ها به فروش می رسند، کمک گرفت. آن دسته از داروهایی که نیاز به نسخه دارند باید حتما زیر نظر دندانپزشک یا پزشک مصرف شوند چون مصرف خودسرانه ممکن است شرایط را بدتر کند.

حواس تان به سرطان باشد

آفت ها ضایعات جدی به حساب نمی آیند و نباید نگران آن ها شد اما باید توجه داشت که آفت هایی که بزرگ هستند، باید برای اطمینان توسط پزشک یا دندانپزشک بررسی شوند. آن دسته از ضایعاتی که بعد از 2 هفته بهبود پیدا نمی کنند نیز باید مورد بررسی قرار بگیرند. دلیل این مسئله نیز شباهت برخی ضایعات سرطانی به آفت است در نتیجه در صورت عدم بهبودی، نباید این مسئله را نادیده گرفت. مصرف کنندگان دخانیات (سیگار و قلیان) و مواد مخدر باید بیش از بقیه به ضایعات دهانی توجه کنند. علاوه بر این، آن دسته از افرادی که روابط غیر معمول و پر خطر دارند (روابط جنسی از طریق دهان) ، نیز باید حواس شان به زخم ها و ضایعات دهانی باشد. البته همه ضایعات دهانی سرطانی نیستند ولی نباید نسبت به آن ها بی تفاوت بود. برای مثال، در شرایطی که خونریزی از دهان، درد هنگام بلع یا درد در لثه ها وجود داشته باشد، باید برای بررسی حتما مراجعه کرد. این علائم ممکن است در برخی موارد نشان دهنده ابتلا به سرطان باشند. برای بررسی سرطان احتمالی، ضایعات مشکوک نمونه برداری می شوند و برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه فرستاده خواهند شد. تشخیص سریع سرطان، احتمال درمان موفقیت آمیز را بالا خواهد برد. همه افراد باید هر 6 ماه یک بار یا حداقل سالی یک بار برای بررسی سلامت دهان و دندان خود به دندانپزشک مراجعه کنند.