قیمت بنزین مازاد بر سهمیه ۵۵ هزار تومان؟گرگان- مسئولان وجود مواد رادیوم (دارای یون های رادیواکتیو) در رسوبات کارخانه ید گلستان را تایید می‌کنند اما معتقدند بر خلاف هشدار کارشناسان فاضلاب «کانسار خزر» خطرزا نیست.
گشت و گذار، گروه استان‌ها- زهرا بهرامی: مسئولان محیط زیست گلستان وجود رادیوم (که به گفته کارشناسان ماده ای رادیواکتیو است) در رسوبات کانسار خزر را تایید می‌کنند اما بر بی‌خطر بودن فاضلاب و پساب این کارخانه تاکید دارند؛ موضوعی که کارشناسان محیط زیست خلاف آن را بیان می‌کنند و نسبت به اثرات نامطلوب ورود این مواد به تالاب اینچه هشدار می‌دهند.
بیش از یک دهه از آغاز فعالیت نخستین کارخانه استحصال ید کشور در اراضی شمالی استان گلستان می‌گذرد، فعالیتی که از همان ابتدا با هشدارهای کارشناسان و فعالان محیط زیست مبنی بر وجود آلودگی‌های شدید پسالاب و فجایعی که اکوسیستم تالابی «تالاب اینچه» را تهدید می‌کند، همراه بود.
ماه گذشته یک‌بار دیگر وجود مواد شیمیایی و رادیواکتیو در پساب کارخانه کانسار خزر و خطرزا بودن این مواد، در رسانه‌ها و فضای مجازی قوت گرفت.
البته این موضوع بازتاب‌های حاشیه‌ای هم به همراه داشت و شکایت مدیرکل محیط زیست گلستان از الهه موسوی، روزنامه نگار حوزه محیط زیست نخستین حاشیه‌های انتشار گزارش در خصوص کارخانه ید در گلستان بود.
ممکن است ایراداتی وجود داشته باشد
مدیرعامل شرکت کانسار خزر درباره حواشی این شرکت در فضای مجازی و مسائلی که پیرامون رادیواکتیو داشتن فاضلاب این کارخانه مطرح می شود، گفت: در حق این شرکت کم اجحاف نشده است و در این مدت (بیش از ۱۰ سال فعالیت) با تعویض مدیر کل محیط زیست پارامترهای اندازه گیری پساب کارخانه ید هم تغییر کرده است.
منصور خواجه افزود: به طور قطع و یقین صنعتگر بر مبنای پارامترهای اعلام شده، پساب و تصفیه خانه را تنظیم می‌کند و با تغییر در پارامترها و کمبود زمین، گزینه‌های کنترل کم است و ممکن است ایراداتی وجود داشته باشد.
وی ادامه داد: از سال ۱۳۸۳ که فعالیت این کارخانه آغاز شده تمام دغدغه‌های محیط زیست، منابع طبیعی و آب منطقه‌ای را رفع کردیم تا خیال همه راحت باشد.
مدیرعامل کانسار خزر با اشاره به این که با هزینه شرکت پساب را به تالاب اینچه هدایت کردیم، تصریح کرد: کانسار خزر تنها واحد تولید کننده ید در کشور است و صنعت استراتژیک محسوب شده و هم اکنون مواد اولیه کارخانه‌های تولید نمک یددار و سه تا چهار کارخانه پتروشیمی از کانسار خزر تامین می‌شود. هیچ معدن سبزی در کشور وجود ندارد و بهتر است در این شرایط اقتصادی، اثرات مثبت و منفی تولید ید در کشور در کنارهم دیده شود
خواجه خاطرنشان کرد: هم‌اکنون هیچ معدن سبزی در کشور وجود ندارد و بهتر است در این شرایط اقتصادی، اثرات مثبت و منفی تولید ید در کشور در کنارهم دیده شود.
خواجه هرچند با انتقاد از اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان توپ مشکلات موجود در خصوص فاضلاب و پساب کارخانه را در زمین این اداره کل انداخت اما امیر عبدوس تلاش دارد تا به همگان بقبولاند که پساب کانسار خزر خطر رادیواکتیوی ندارد.
پرتوزایی فقط راجع به رسوبات کارخانه است
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان به گشت و گذار گفت: ۱۰ سال از فعالیت اولین واحد فراوری ید در گلستان می‌گذرد و در سال‌های اولیه در مقاطعی آلودگی‌ها با حجم بالا از این کارخانه وارد محیط زیست می‌شد و به عنوان صنعت آلاینده محسوب می‌شد.
امیر عبدوس با یادآوری این که این واحد تولیدی گاهی در فهرست واحدهای آلاینده استان قرار داشته و گاهی حذف شده، افزود: در سال ۱۳۹۵ «شورابه ید» هم که در مالکیت کانسار خزر است مجوز استقرار و بهره‌برداری از معدن گرفته است و هم اکنون آماده بهره‌برداری است.
وی ادامه داد: به دلیل برخی از مشکلات تاکنون اجازه شروع به کار به شورابه ید نداده‌ایم و واحد فعال فعلی مهلت خواسته تا مشکلات مربوط به فاضلاب را حل کند.
وی اضافه کرد: از سال ۸۷ تا نیمه دوم سال گذشته فقط چهار پارامتر رنگ، کدورت، مواد جامد معلق و ph (این معرف علاوه بر نشان دادن محیط اسیدی یا خنثی و یا بازی، میزان بازی و اسیدی شدن محیط را هم نشان می‌دهد) پسآب کارخانه ید اندازه گیری می‌شد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان تصریح کرد: سال گذشته اعلام کردیم این پارامترها کافی نیست و آزمایش‌های مجددی انجام شد و مشخص شد دو پارامتر آمونیوم و باریوم در فاضلاب کارخانه از حد استاندارد خارج است اما این دو پارامتر خطرزا نیست.
مجوز تخلیه فاضلاب کارخانه در تالاب اینچه برون
وی با یادآوری این‌که زمانی که به واحد بهره‌بردار اجازه داده شد فاضلاب را به تالاب اینچه تخلیه کند، تالاب خشک بود و تخلیه فاضلاب کارخانه باعث احیاء تالاب شد، بیان کرد: پس از انجام آنالیزهای جدید واحد بهره‌بردار اعلام کرد، چون این پارامترها قبلا اندازه گیری نمی‌شده به ما مهلت دهید.
عبدوس گفت: تاکنون دو مهلت سه ماهه به واحد بهره‌بردار داده شده تا هم برنامه پایش و مدیریت پسماند و هم تزریق پساب به زمین را انجام دهد که هم اکنون تنها یک ماه از مهلت سه ماهه دوم آن باقی مانده است.
وی با اشاره به این‌که اگر بحث تزریق آب حل شود، بحث آلایندگی‌ها رفع می‌شود، در خصوص خطرزا بودن فاضلاب کانسار خزر بیان کرد: مطابق آنالیزهای انجام شده در پساب کارخانه رادیوم وجود ندارد بلکه در رسوبات دیده می‌شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان با تاکید بر این‌که اگر درخصوص خطرزا بودن فعالیت صنعتی مشکوک باشیم سلامت مردم را معامله نمی‌کنیم خاطرنشان کرد: برای ایجاد شغل و افزایش تولید در خصوص آلودگی‌ها چشم پوشی و اغماض نکرده و نمی‌کنیم و پایش‌ها و سختگیری‌ها به قوت خود باقی است.
تالاب اینچه هیچگاه خشک نبود
در حالی که عبدوس بیان می‌کند در زمان صدور مجوز بهره‌برداری کارخانه ید در گلستان تالاب اینچه خشک بوده و پساب این واحد تولیدی تالاب را زنده کرده است؛ اما رمضانعلی قائمی پیشکسوت حوزه محیط زیست و نویسنده کتاب اکوسیستم‌های آبی رودخانه‌ای در گفتگو با گشت و گذار اظهار کرد: تالاب اینچه چه زمانی که من در محیط زیست گلستان مسئولیت داشتم و چه بعد از آن هیچ گاه خشک نبوده است.
این استاد دانشگاه و کارشناس ارشد رشته زیستگاه‌ها و تنوع زیستی با اشاره به این‌که هرساله سرشماری پرندگان در تالاب اینچه انجام می‌شود، گفت: بر اساس مشاهدات، سرکشی ها و بازدیدهای انجام شده به صراحت اعلام می‌کنم در هیچ مقطع زمانی تالاب اینچه، اکوسیستم آبی خشک شده نداشته و همیشه فعال بوده است.
قائمی تاکید کرد: تالاب اینچه در برخی از سال ها به خاطر خشکسالی و بارش کم دچار کم آبی بوده اما هیچگاه شاهد خشکی آن (همانند آن چه در تالاب گمیشان شاهد آن هستیم) نبوده‌ایم.
فاضلاب کانسار خزر شرایط زیست طبیعی تالاب را مختل می‌کند
هرچند عبدوس هم در نشست خبری و هم در گفتگو با گشت و گذار بر بی‌خطر بودن باریوم و آمونیوم موجود در فاضلاب تاکید دارد و تایید می‌کند رادیوم هم فقط در رسوبات کانسار خزر دیده می‌شود اما یک کارشناس بهداشت محیط خلاف نظر مدیرکل محیط زیست را بیان می‌کند.
زهرا زنگانه به گشت و گذار گفت: کانسار خزر تنها کارخانه ید در خاورمیانه است و شاید به همین دلیل در چنین شرایط اقتصادی، مسئولان روی ضررهای این کارخانه چشم پوشی می‌کنند.
این دانشجوی کارشناسی ارشد بهداشت محیط در آلودگی‌ها افزود: در عکس‌های هوایی به طور کامل مشهود است رنگ آن قسمت از تالاب که پساب به آن وارد می‌شود با بقیه نقاط متفاوت است و این امر نشان می‌دهد فاضلاب بدون تصفیه کامل وارد تالاب می‌شود.
آمونیوم اثر سمی در موجودات زنده دارد و تالاب اینچه محل زمستان گذرانی پرندگان مهاجر است و ممکن است پرندگان از ماهی‌ها و سایر موجودات آبزی تالاب تغذیه کنندوی با رد این‌که ورود فاضلاب صنعتی کانسار خزر تالاب اینچه را احیاء می‌کند، ادامه داد: آمونیوم وقتی وارد آب پذیرنده و یا سطحی می‌شود اکسیژن آب را می‌گیرد و حیات ماهی‌ها و موجودات آبزی تالاب به خطر می‌افتد.
زنگانه اضافه کرد: آمونیوم باعث رشد بی‌حد گیاهان آبزی (جلبک‌ها و سایر گیاهان آبزی) می‌شود و اثرات نامطلوبی روی محیط زیست منطقه دارد.
وی با این توضیح که آمونیوم فرآیندی مشابه کودهی به گیاه با کود نیترات ایجاد می‌کند، تصریح کرد: همچنین اگر آمونیوم وارد آب کُلُردار (آب شهری و روستایی) شود تولید کلرامین می‌کند که آن هم برای موجودات زنده (انسان، گیاه و جانوران) اثر سمی دارد.
وی گفت: آمونیوم اثر سمی در موجودات زنده دارد و تالاب اینچه محل زمستان گذرانی پرندگان مهاجر است و ممکن است پرندگان از ماهی‌ها و سایر موجودات آبزی تالاب تغذیه کنند؛ در هر شرایط وجود آمونیوم در فاضلاب کانسار خزر شرایط زیست طبیعی تالاب را مختل می‌کند.
این دانشجوی کارشناسی ارشد بهداشت محیط در آلودگی‌ها همچنین به وجود باریوم خارج از حد استاندارد در پساب کارخانه اشاره کرد و افزود: باریوم یک فلز سنگین است که اثرهای نامطلوب بسیاری روی سلامتی می‌گذارد.
وی توضیح داد: مقداری باریوم به طور طبیعی در آب‌های زیرزمینی وجود دارد اما در آب‌های سطحی وجود ندارد و اگر به همراه فاضلاب صنعتی (مانند کارخانه ید) وارد آب‌های سطحی شود باعث تحریک کنندگی ماهیچه‌ها شده و اگر مقدار آن از یک حد بیشتر باشد اثرات مهلکی بر روی قلب و سیستم عصبی به جا می‌گذارد.
زنگانه با تاکید بر این‌که باید پایش‌ها و نظارت‌ها در خصوص پساب کانسار خزر افزایش یابد، ادامه داد: جداسازی ۱۰۰ درصدی رسوبات از فاضلاب وجود ندارد و رادیوم هم مواد شیمیایی است که می‌تواند بر روی سلامت آبزیان و به ویژه مردم منطقه تاثیر بگذارد.
با وجود تاکید مدیرکل محیط زیست گلستان و مشاهده مکاتبات سازمان انرژی اتمی مبنی بر این که گلستان نگرانی رادیواکتیوی ندارد اما دغدغه محیط زیستی در خصوص ورود پساب کارخانه ید با وجود باریوم و آمونیوم خارج از حد استاندارد در تالاب اینچه همچنان به قوت خود باقی است و امکان رفع آن ظرف یک ماه آینده (پایان مهلت سه ماهه دوم اداره کل محیط زیست گلستان به کانسار خزر برای رفع آلایندگی) وجود ندارد.
دیدگاهتان را بنویسید