سیلاب به پنج شهرستان خراسان رضوی خسارت زد
از مذاکرات صلح تا سقوط کابل
نخست نیوز – در روزهای اخیر حملات شدید طالبان، افغانستان را در آستانه ورود به شرایط غیر منتظره‌ای قرار داد. فرار اشرف غنی از کابل سبب سقوط نظام جمهوری اسلامی افغانستان شد. ترس و نگرانی مردم از تسلط دوباره طالبان بر کشور افغانستان سبب شد تا مردم به سمت مرزهای کشورهای همسایه حرکت کنند. درپی سقوط کابل و فرار رئیس جمهور پیشین (محمد اشرف غنی)، طالبان به سرعت بر شهر کابل مسلط شدند. برای آگاهی از شرایط کابل تماس تلفنی با حکمت الله حسام از فعالان حوزه خبر و رسانه داشتم و از او درباره اوضاع امروز کابل و افغانستان پرسیدم.
کابل در چه شرایطی است؟
دولت جمهوری اسلامی افغانستان به‌طور کامل سقوط نموده است و اشرف غنی به عنوان رئیس جمهور و فرمانده کل قوا، کشور را ترک و فرار نموده و شهر کابل در سکوت عمیقی که تا این دم تجربه نشده بود فرورفته است. در فرودگاه کابل، ماموران امنیتی مستقر در فرودگاه با شلیک‌های عامدانه جان چند شهروند را گرفتند و نیز دو، سه نفر را بعد از پرواز، از هواپیما به پایین پرتاب کردند.
آیا طالبان می‌توانند حکومت را اداره کنند؟
با توجه به اظهارات مکرر رهبران سیاسی این گروه، به نظر می‌رسد طالبان به این نتیجه رسیده‌اند که، دیگر نمی‌توانند به‌تنهایی؛ به شیوه تمامیت‌خواهانه، مستبدانه و بدون توجه به اراده و رای مردم، بر افغانستان حکومت کنند. طبق اعلامیه‌ای که از جانب گروه مذکور صادرشد، تمامی افراد؛ چه در حیطه‌ی نظامی و چه در حیطه‌ی ملکی در بدنه‌ی نظام جمهوری وظیفه اجرا نموده‌اند شامل عفو عمومی هستند. جان، مال و ناموس‌شان در امان خواهد بود و تا این لحظه همین‌گونه بوده است. گزارش‌های موثقی وجود دارد که این گروه از کارمندان عادی حکومت پیشن از وزارت‌خانه‌های صحت، معارف، تحصیلات‌عالی و … تقاضا نموده‌اند که به‌زودی به دفاتر کار خود برگردند.
یک ماه از تسلط طالبان بر بیشتر ولسوالی‌های افغانستان می‌گذرد و طالبان در مناطق تحت تسلط شان، مدارس را برای دختران و پسران بازگشایی نمودند. هنوز ممانعتی از سوی این گروه برای ادامه فعالیت مدارس دخترانه و پسرانه اعلام نشده است.
اوضاع کابل در اوایل ورود طالبان، به مناسبت حساسیت‌های که از گذشته وجود داشت بدتر شده است؛ از آنجا که طالبان اعلامیه صادر نموده بودند اینکه با زور و خشونت وارد شهر کابل نمی‌شوند و سرپرست وزیران وزارت‌خانه‌های دفاع و داخله نظام پیشین هم، با انتشار تصاویری به مردم اطمینان می‌داد که اوضاع تحت کنترل است اما، در این شرایط بحرانی رئیس جمهور اشرف غنی پا به فرار گذاشت و شهرکابل برای مدت کوتاهی با خلع قدرت مواجه شد. در این میان برخی اشخاص فاسد و سودجو به‌غارت اموال مردم پرداختند، در نهایت با تقاضای مکرر مردم کابل در جهت جلوگیری از غارت مال بیت المال و سرمایه مردم طالبان بر شهر کابل مسلط شدند و ریشه‌ی جمهوریت را از بیج و بن برچیدند.
-برخورد طالبان با روشنفکران، اصحاب رسانه چگونه است؟
ذبیح الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان، طی مصاحبه‌ای با خبرنگار شبکه آریانا گفت: با اصحاب رسانه، فعالین مدنی، روشنفکران، دانشمندان، رهبران احزاب، زنان، جوانان و سفیران سفارت‌خانه‌ها با حسن سلوک برخورد خواهد شد و کماکان جایگاه حقوقی و اجتماعی شان محفوظ باقی خواهد ماند و منسوبین امارت اسلامی موظف به‌رعایت مسایل مذکور می‌باشند. در ادامه از طبقات فوق تقاضا نمود که آرامش شان را حفظ نموده و در کشور بماند و در ساختار حکومت جدید سهیم شوند. هنوز گزارشی مبنی بر اینکه منسوبین امارت اسلامی از امورات فوق تخطی نموده باشند در دست نیست.
-چگونه طالبان توانستند به این سرعت بر افغانستان مسلط شوند؟
علت این اتفاق، عمیق و پیچیده است به‌گونه‌ای که حتی، دست خبره‌ترین تحلیل‌گران سیاسی و نظامی جهان را از پشت بسته است. اما با توجه به شواهد موجود می توان سه گزینه را مطرح کرد:
۱ – تقلب‌ها و فساد بی‌حدو حصرِ دستگاه حکومتی، انحصارطلبی، تحمیل هویت، تعصبات قومی، بی‌توجه‌ی به‌ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه، لجاجت و خودسری رئیس جمهور، انتصابات سلیقه‌ای، تحقیر و منزوی ساختن رهبران احزاب و طرد نیروی جوانانِ مستعد و …
۲ – غفلت و باج‌دهی؛ طالبان بیش از یک دهه به‌این سو، روی افکار، احساسات، تقاضاها و نیازهای مردم افغانستان کار کردند، بزرگان و متنفذین اقوام و طوایف را به‌سمت خود کشیدند در حالیکه این سمت جبهه؛ منابع قوای مسلح را حیف و میل نموده و به زد و بندهای سیاسی درونی، انتخابات‌های پرتقلب ریاست جمهوری و پارلمانی، تذکره الکترونیک و … مشغول شدند. و بسیج مردمی، پدیده‌ی ناگوار و غیر مسئولی که باعث شد افراد ناسالم، به‌صحنه راه پیدا نمایند و به‌غارت مردم پرداخته و بسیاری از مردم را بدون هیچ مسئولیتی کشتند.
۳ – انزجار و تنفر مردم: رژیم پیشن، بارها و بارها شعور ملت افغانستان را به‌بازی گرفت، از تامین امنیت جان و مال و عرض و ناموس مردم عاجر ماند، تا لحظه سقوط کابل همچنان چشم امید به یاری آمریکا و ناتو داشت.
با توجه به‌مسایل فوق و صدها مورد دیگر از این قبیل که ملت را برعلیه حاکمیت شورانده بود و مردمی‌که برای تغییر و رهایی چاره می‌جستند با ورود طالبان به‌سرعت پرچم‌ها را عوض نموده به صف امارت اسلامی پیوستند.
-هم اکنون وضعیت زنان در افغانستان چگونه است؟
زنان قربانیان اصلی تغییرات سیاسی در افغانستان هستند. هرچند طالبان اطمینان داده‌اند که حقوق زنان مطابق رهنمودهای شریعت (قرائت‌طالبانی)، محفوظ است. اما نگرانی‌های بسیار زیادی در این زمینه وجود دارد. این گروه در برخی مکان‌ها به جز آموزش و پروش، در سایر زمینه‌ها از حضور و ورود زنان جلوگیری نموده‌اند. در شورای رهبری گروه طالبان هیچ زنی حضور ندارد. اما از آنجا که رژیم گذشته فروپاشیده است و می‌بایست حکومت جدید به تدوین قانون اساسی بپردازد، جهت گیری های طالبان نسبت به زنان با توجه به گذشته قابل پیش بینی است، هرچند طالبان در تلاش هستند در بسیاری از مسایل نسبت به‌گذشته با تساهل و تسامح برخورد نمایند. حضور زنان در بدنه حاکمیت جدید طالبان در هاله ای از ابهام است. هرچند دیگر خبری از شلاق و شکنجه نیست !
دیدگاه طبقه روشنفکر به فرار اشرف غنی و حضور طالبان چیست؟
به باور این طبقه، اشرف غنی با تعصب و لجاجت خود سبب مرگ جمهوری در افغانستان شد و فرار او آخرین میخی بود که به تابوت جمهوریت کوبیده شد. طبقه‌ی روشنفکر جامعه خواهان بازگرداندن اشرف غنی به افغانستان هستند، نه به عنوان رئیس جمهور بلکه به عنوان یک خائن و یک وطن فروش، روشنفکران انتظار دارند پلیس بین الملل به تقاضای شان پاسخ مثبت دهد. بعد از فرار وی در شبکه‌های اجتماعی هشتک (#IntirpolArrestGnani) علیه وی در دست کاربران اوج گرفته و خواهان محاکمه او هستند.
-طالبان چه نوع حکومتی را برای اداره افغانستان در نظر دارند؟
گمانه‌زنی‌های فروانی در این زمینه وجود دارد و نمی‌توان قاطعانه به نوع خاصی از حکومت اشاره کرد اما؛ دو احتمال وجود دارد. یک، طالبان نظام امارت اسلامی را برپا می‌دارد و شکل و سوی مدرنی به آن نمی‌بخشد به بی‌نظمی گذشته اصرار می‌نماید، حقوق زنان، حقوق اقلیت‌های دینی و مذهبی را نادیده می‌گیرند و به خشونت‌گذشته باز می‌گردند. این نوع از حکومت برای هیچ‌کس قابل قبول نیست و رهبران طالبان نیز به این نتیجه رسیده‌اند و مکرراً این موضوع را بیان کرده‌اند که قصد ایجاد این نوع حکومت را ندارند.
دو، طالبان از گذشته خود درس گرفته‌اند و می‌داند که حکومت بدون مشارکت؛ مشارکت اقوام، اقشار، مذاهب حکومت موفقی نیست و در تلاش هستند تا شکل جدیدی از حکومت را ایجاد کنند که مورد پذیرش تمامی اقشار افغانستان باشد. از نظر متحدان منطقه‌ای و مجامع بین المللی طالبان می‌توانند این نوع حکومت را اداره کنند. در نهایت غالباً حکومتی اسلامی در قالب فدرال مطرح باشد!
به نظر می‌رسد با توجه به شرایط کنونی گزینه دوم تنها راه حل سیاسی است که طالبان با اجرای آن می‌توانند به جنگ های خونین ۴۰ ساله خاتمه دهند.
-وضعیت شیعیان در افغانستان چگونه است؟ آیا خطر وقوع یک نسل کشی شیعیان از سوی طالبان وجود دارد؟
طبق ادعای گروه امارت اسلامی تمام اقوام، اقشار و مذاهب شامل فرآیند عفو عمومی هستند و تا این لحظه گزارشی مبنی بر اینکه به مقدسات شیعیان تعرضی صورت گرفته و یا کشتاری که تداعی کننده نسل کشی باشد وجود ندارد.
-با توجه به اینکه طالبان مذاکره با دولت اشرف غنی را ترک کردند و دست به قیام مسلحانه زدند و بر افغانستان مسلط شدند، بعد از فرار اشرف غنی و سقوط دولت او، چه کسانی با طالبان مذاکره خواهند کرد؟
متاسفانه بر خلاف انتظار مردم افغانستان، اشرف غنی با فرار خود از افغانستان به تمام ارزشهای انسانی و اخلاقی پشت کرد. وی مکرراً روند پیشروی مذاکرات صلح را با لجاجت برهم میزد. در نهایت این اشرف غنی بود که کنار گذاشته شد. طالبان و برخی از سیاست مداران افغانستان هنوز برگفتگو تاکید دارند. گروهی از رهبران احزاب، حامدکرزی، عبدالله عبدالله، گلب‌الدین حکمتیار، محمد محقق، لطیف‌پدرام، صلاح الدین ربانی بر سر میز مذاکره با طالبان خواهند نشست.
فاطمه قیّمی بشنو، کارشناس ارشد مطالعات منطقه ای (خاورمیانه و شمال آفریقا)
دیدگاهتان را بنویسید