جایگاه ایران در گردشگری دیجیتالی

گشت و گذار، گروه فرهنگ –سالار کوهزادی (دکترای گردشگری، مدرس دانشگاه و کارشناس گردشگری اکترونیکی)

«گردشگری و دگرگونی دیجیتال» نامی است که برای روز گردشگری امسال برگزیده اند. در واقع، نقش جهان دیجیتالی در گردشگری، پس از رونمایی و کاربرد نسخه ۲.۰ وب بود که برجسته شد. پیش از آن و در وب نسخه ۱.۰، وبسایتها عرضه کننده داده ها و اطلاعات بوده و به گونه ای کاملا یکسویه، تنها جنبه خواندنی داشتند. در این میان، گردشگران نیز تنها دریافت‌کننده اطلاعات و پیام‌های تبلیغاتی از بازاریابان و رسانه‌های جمعی بودند و توانایی آنها در تولید محتوا محدود به ارتباطات دهان به دهان یا دست بالا وبلاگ‌نویسی بود. اما در وب نسخه ۲.۰، تحولات گسترده‌ای ایجاد شد. شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک، یوتیوب، اینستاگرام و تریپ ادوایزر بهترین نماد توانمندی این نسخه از وب است. نسخه‌ای که در آن دیگر محدودیت حضور عموم افراد و اظهار نظر کمتر شد، فرهنگ مشارکت نهادینه گشت و فرآیند ارتباطات از حالت یک‌سویه بیرون و به شکل دوسویه و چند سویه درآمد. همین است که این نسخه از وب را، «وب اجتماعی» نیز می‌نامند. گسترش نسخه ۲.۰ وب و در پی آن، شبکه‌های اجتماعی باعث بازگشت قدرت به گردشگران و تبدیل مسافران به تولیدکنندگان فعال محتوا شد. محتوای تولید شده توسط گردشگران را می‌توان این‌گونه تعریف کرد:

«هر شکلی از محتوای دیجیتال تولیدشده که گردشگران در ارتباط با تجارب مثبت و منفی خود به‌صورت صوتی، متنی و تصویری تولید کرده و در اینترنت و به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند».

محتوای تولید شده توسط گردشگران در دهه اخیر محبوبیت خاصی یافته، به گونه‌ای که عموما گردشگران پیش از سفر و گزینش مقصد، دیدگاه‌های دیگر گردشگران را خوانده و تجارب خود از مقصد گردشگری را در هنگام سفر و پس از آن به اشتراک و همرسانی می‌گذارند. اهمیت این گونه محتواها زمانی آشکارتر می‌شود که بدانیم محتوای تولید شده توسط مسافران برای دیگر گردشگرانِ بالقوه از فعالیت‌های تبلیغاتی رسمی و گزارش‌های عموما جانبدارنه رسانه‌های جمعی، قابل اعتمادتر است. از این‌رو، مشارکت دادن گردشگران در آفرینش برند و ایجاد تصویر از خود، بیش از پیش مورد توجه مقاصد گردشگری قرار گرفته است.

نیم‌نگاهی به شبکه‌های اجتماعی و محتواهای همرسانی شده شده توسط نسلY (متولدین ۱۹۹۴-۱۹۷۷) و نسل Z (متولدین ۱۹۹۵ به بعد) به‌عنوان بازیگران اصلی شبکه‌های اجتماعی، رابطه میان جهان دیجیتالی (و به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی آن) و گردشگری را آشکارتر می‌سازد. این دو نسل که در حال تبدیل شدن به جریان اصلی گردشگری نیز هستند، در کانون توجه مقاصد گردشگری قرار دارند. گردشگران متولد این دو نسل که اکثرا تحصیل‌کرده هستند، به شدت تجربه‌گرا بوده و در سفرهای خود بیشتر به دنبال اصالت، زندگی کردن مانند افراد بومی و تجاربی شبیه آنها هستند. ابعاد اقتصادی سفر نیز اهمیت ویژه‌ای برای آنها دارد. علاوه بر این، به‌عنوان گردشگرانی مسولیت‌پذیر، در برابر فرهنگ جامعه میزبان و حفظ و احترام به ارزش‌های آنها حساسیت ویژه‌ای دارند. افراد این دو نسل، عموما تجربیات خود از سفر و گردشگری‌شان را در شبکه‌های اجتماعی همرسانی کرده، ضمن آنکه بسیاری از دوستان و دنبال‌کنندگان‌شان در شبکه‌های اجتماعی را تشویق به رفتن به مقاصد گردشگری‌شان می‌کنند، خود نیز با دنبال کردن صفحات دیگران در این شبکه‌ها، از تجربه سفرهای دیگران آموخته و احتمالا برای رفتن به مقاصدی که دیگران معرفی کرده‌اند، برنامه‌ریزی می‌کنند.

ارزانی سفر به ایران و اصالت فرهنگی این کشور می‌تواند مشوق‌های جذابی برای سفر این گروه از گردشگران به کشورمان باشد. جذب و حضور این گروه از گردشگران که تمایل فراوانی به همرسانی تجارب سفر خود با شبکه‌های اجتماعی دارند، می‌تواند علاوه بر ارز آوری برای کشور که در این دوره بیش از پیش احساس می‌شود، در اصلاح برداشت و تصویر منفی ایجاد شده از ایران نیز بسیار موثر باشد. از سوی دیگر، با توجه به اینکه محتوای تولید شده درباره ایران و توانمندی‌های گردشگری آنها نسبت به سایر کشورها بسیار اندک است -یا به عبارت دیگر، ایران از نظر گردشگری کشوری کمتر شناخته‌شده است- حضور این گردشگران می‌تواند در افزایش شناخت از ایران نیز بسیار موثر باشد. محتوای تولیدی و همرسانی شده توسط این گروه از گردشگران حتی می‌تواند در کاهش ترس از سفر به ایران و ترغیب دوستان و دنبال‌کنندگان آنها در شبکه‌های اجتماعی جهت سفر به ایران نیز تاثیر گذار باشد.

علاوه بر قابلیت جذب گردشگران بین‌المللی بالقوه و در پیِ آن، ارزآوری و کارآفرینی در کشور، فرصت دادن به این نسل از گردشگران داخلی و فعالان گردشگری می‌تواند در افزایش شناخت ایران و جاذبه‌های ناشناخته آن نیز بسیار سودمند باشد. با توجه به کم‌کاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشوری و نیز، واحدهای استانی و شهرستانی این سازمان برای حضور فعال و کارآمد در شبکه‌های اجتماعی و معرفی زیبایی‌ها و توانمندی‌های گردشگری ایران*، حضور و فعالیت این گروه از گردشگران و فعالان گردشگری داخلی می‌تواند در افزایش شناخت از توانمندی‌ها و جاذبه‌های سراسر ایران و در نتیجه گرایش به کشف و سفر به نواحی کمتر شناخته‌شده، توسعه هر چه بیشتر گردشگری داخلی و کاهش خروج ارز نیز اهمیت ویژه‌ای داشته باشد. همچنین، این گروه بهترین افراد برای توسعه گردشگری پایدار، یادآوری اهمیت احترام به طبیعت و فرهنگ مقاصد گردشگری و پیشگیری از آسیب رساندن به آنها هستند.

* نیم‌نگاه و مقایسه‌ای میان مراجع رسمی معرفی ایران و ترکیه در شبکه‌های اجتماعی، می‌تواند کم‌کاری سازمان‌های دولتی مرتبط با گردشگری و اهمیت ارزش دادن به این نسل از گردشگران برای ایران را بیشتر روشن سازد. برای نمونه، ترکیه هووم (@Turkeyhome) به‌عنوان مرجع رسمی معرفی جاذبه‌های گردشگری ترکیه در اینستاگرام تا تاریخ ۲۷ سپتامبر با ۳۲۶۸ محتوای همرسانی‌شده، توانسته ۳۲۷ هزار دنبال‌کننده جذب کند در همین تاریخ، مرجع رسمی معرفی کشور یعنی ویزیت ایران (@vistiran) با ۱۳ پست، تنها ۶۸۵ دنبال‌کننده داشت.