نقش تشیع در نقاشی آیینی قهوه خانه ای

به گزارش نخست نیوز ، عصر طلایی هنر صفوی در قرن دهم هجری حاصل تبادلات فرهنگی ،بازرگانی با اروپا بود ، ورود عناصر فرنگی در نقوش سنتی ایرانی در این دوره شامل ظروف نقش دار و انواعباسمه های چاپی و سایر کالا هایی بود که در نتیجه این مراودات بازرگانی به ایران رسید و نقاشی نیز بعنوان نفایسی

اهدایی به سلاطین صفوی موجب گرایش و ترغیب سبک نقاشی روغنی در هنر صفوی مکتب اصفهان گردید.ابتدا نقاشان هلندی و سپس هنرمندانی که جهت تحصیل فنون جدید نقاشی راهی فلورانس گردیدند نقاشی رنگ روغن راکه فرنگی ساز گفته می شد ترویج نمودند ، حکومت صفویه که آیین تشیع را مذهب رسمی کشور قرار داد بعد ها از این نقاشی وارداتی که ابتدا در نمایش شکوه دیوارنگاری های درباری اصفهان استفاده می شد به تدریج شکل و بوی مذهبی گرفت ،اساس و فلسفه نقاشی قهو ه خانه ایی در جایگاه نقش آفرینی این آثار قهوه خانه ها که اماکنی جهت تجمیع اوقات فراغت اهل بازار ومحل بود ،مرشدان راوی با حکایت متون حماسی شاهنامه فردوسی در تشریح این  پرده ها که بر پایه شخصیت نگاری قهرمانان ادبی محفل قهوه خانه ها را گرم می نمودند و در ایام خاص عزا داری محرم وصفر محتوای این پرده ها فضایی مذهبی می گرفت، تاکید نقاشی قهوه خانه بر شخصیت سازی اشقیا و اولیا در ترکیبی منتشر وچند صاحتی بود صحنه هایی که برای روایت گری مرشد تصویر شده است.

نقاشی قهوه خانه تا قبل از ظهور رسانه های نوین چون رادیو و تلوزیون به عنوان یکی از مردمی ترین و ناب ترین هنرهای تصویری ایرانی بود، اعتقاد و ارادت قلبی بر امام سوم شیعیان وحماسه همیشه جاوید کربلا که فلسفه ایی ظلم ستیز و احیا گر روحیه سلحشوری قیام حضرت امام حسین(ع)و اصحاب و  اهل بیت ایشان است به صورت رسانه ایی  در 3قرن تصویر سازی نقوش مذهبی در تاریخ نقاشی ایران خوش درخشید.این نقاشی ها خارج از قواعدو چهارچوب های مدرسه ایی نقاشی بود وتناسبات به درستی ترسیم نمی شود بلکه تاکید بر شخصیت نگاری است.نقاشی سقا خانه ایی بر دیوار گچی سقاخانه ها با محتوای موضوعی تمثال مبارک حضرت ابوالفضل عباس(ع) سقای کربلا تصویر می گردید ومعمولا خادم و متولی سقا خانه مبادرت به ترسیم این نقاشی ها می نمودند که در نگاه اول خام دستانه و مبتدی به نظر می رسد این نوع نقاشی در سقاخانه ها وتکایای شمال کشور به وفور دیده می شود ،نقاشی قهوه خانه و سقاخانه در دهه های اخیر با درگذشت هنرمندان مصور ساز این هنرها رو به افول نهاد وجایگاه این میراث ارزشمند در خطر انقراض قرار دارد، در مشهد استاد بزرگ نقاشی قهوه خانه شادروان محمد حمیدی از شاخص های نقاشی قهو ه خانه ایی بود که هم اکنون میراث هنری ایشان توسط برادران استاد دنبال می شود وموزه هنرهای سنتی ملک واقع در خیابان امام خمینی (ره) مجموعه ایی از این آثار ارزشمند را در خود نگهداشته است.

عبدالوهاب اصغرزاده شبستری