قصاص چیست؟

نخست نیوز : در اصطلاح شرعی و قانونی که ما در این نوشتار بدان می‌پردازیم، به معنی و مفهوم تلافی و استیفای عینی جنایتی که ضمن قتل عمد، قطع عضو نیز جرح عمدی بر مجنیٌ علیه وارد آمده است، می‌باشد. به‌گونه‌ای که اثر برجای‌مانده از جنایت عینا بر روی جانی اجرا گردیده و به دست خواهد آمد. قصاص را ضمن جنایت قتل عمدی را قصاص النفس گویند حال قصاص از جهت قطع عضو و جرح را قصاص عضو می‌گویند. پیش‌گیری از رفتارهای انتقام جویانه بدون حدومرز، تأمین نمودن عدالت کیفری و حفظ و نگهداری امنیت اجتماعی از حکمت‌ها و ادله‌ی تسریع حکم قصاص معرفی گردیده است. قصاص نمودن برای فردی که حق قصاص را دارا است، از واجبات نیست! چراکه او می‌تواند مجرم را بخشیده و یا مابه‌ازای گرفتن چیزی، از حق خود بگذرد. با شرایط مربوط به قصاص آشنا بشوید! در جواب به این پرسش شما که شرایط قصاص چه می‌باشد چنین می‌توان جواب داد که شرایط قصاص در شرع و قانون معین گردیده است. قصاص امکان دارد درازای قتل یک فرد باشد و یا مابه‌ازای قطع عضو و وارد نمودن جنایت‌هایی به‌غیراز سلب حیات آن شخص! ولی آن موضوعی که در قصاص چیست، مدنظر می‌باشد این است که اصل حیاتی و مهم در قصاص برقراری مساوات میان آن افراد خواهد بود. درواقع هدف از به اجرا رساندن قصاص این می‌باشد که افراد در برابر جنایت‌هایی که به دیگران وارد می‌آوردند مسوول خواهند بود و اگر که جنایت جانی و یا جنایات کمتر از سلب حیات را در برابر فردی به انجام رسانند، به همان مقدار جنایتی که به انجام رسانده‌اند، محکوم خواهند شد. البته که تا به هنگامی شرایط قصاص مهیا نباشد، مجازات اعمال نخواهد شد و هیچ‌گونه اهمیتی هم ندارد که مرتکب، قتل عمدی مرتکب شده و یا جنایات عمدی دیگر به‌غیراز سلب حیات مرتکب شده است. البته که به‌غیراز شرایط قصاص عمومی که جهت صدور قصاص لازم می‌باشد. مرتکب نیز باید واجد شرایط اعمال حکم قصاص باشد. به همین دلیل بعد از صدور حکم قصاص باید شرایط اجرای قصاص مهیا باشد. ما در ابتدا به بررسی شرایط قصاص خواهیم پرداخت. به عبارتی لازم است شرایط اجرای قصاص در قاتل و مقتول وجود داشته باشد که عبارت می‌باشد از؛ شرایط منوط بر اجرای قصاص قاتل برای آن‌که حکم قصاص برای یک فرد اجرا بشود شرایطی لازم خواهد بود. در امتداد این متن به‌صورت موردی، شرایط اجرای قصاص را بیان خواهیم داشت؛ بلوغ! بله، ازجمله شرایط اجرای قصاص بلوغ خواهد بود. با استناد به ماده‌ی ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی اگر که نابالغ مرتکب یک قتل عمد و یا جنایت منجر به قصاص کمتر از سلب حیات بشود قصاص نخواهد شد و جنایت ارتکابی خطای محض خواهد بود و عاقله کودک نابالغ به پرداخت دیه محکوم می‌گردد. حال اگر که فرد بالغی کودک نابالغی را به قتل رساند، گاهاً جنایتی را بر وی وارد آورد که حکم قصاص بدو صادر گردد، فرد بالغ به مجازات قصاص به دلیل جنایت وارد آمده به نابالغ محکوم خواهد شد. عقل حال ازجمله دیگر شرایط قصاص عقل می‌باشد. مرتکب جنایت منجر به قصاص باید عاقل باشد و اگر مجنون جنایت موجب قصاص مرتکب بشود محکوم‌به مجازات قصاص نخواهد شد و جنایت وارد آمده به‌واسطه‌ی مجنون خطای محض به شمار می‌رود و عاقله او باید دیه جنایت وارده را تأدیه کند. همچنین به هنگامی‌که فرد عاقل و بالغی نسبت به مجنون جنایت موجب قصاص را به انجام رساند، مرتکب به مجازات قصاص محکوم نخواهد شد. حال وی به جهت انجام این عمل به دیه نیز مجازات تعزیری محکوم خواهد شد. رابطه پدر و فرزندی! طبق ماده ۳۰۱ قانون مجازات اسلامی ازجمله دیگر شرایط اجرای قصاص این می‌باشد که مرتکب جنایت موجب قصاص نباید پدر شخصی که جنایت نسبت بدو واقع‌شده است، باشد. زیرا در این هنگام مجازات قصاص نسبت به پدری که به فرزند خود جنایتی را مرتکب شده است، اجرا نخواهد شد. حال اگر فرزندی نسبت به پدر خود جنایتی که حکم قصاص دارد، وارد نماید محکوم‌به مجازات قصاص خواهد شد. برابری در دین دو طرف ازجمله اصلی‌ترین شرایط اجرای قصاص این می‌باشد که دین فردی که مرتکب جنایت موجب قصاص گردیده است باید با دین فردی که جنایتی را نسبت بدو وارد آورده است، یکی باشد. به‌عنوان نمونه؛ فردی مسلمان به جهت وارد آوردن جنایت موجب قصاص، نسبت به یک فرد مسیحی مجازات نخواهد شد. ولو چنانچه که افرادی از دین‌هایی دیگر مسلمانی را بکشند، حکم قصاص به اجرا می‌رسد و مرتکب به مجازات قصاص محکوم خواهد گردید. حال نکته بسیار مهم دیگر موجود در این زمینه؛ اگر که یک فرد مسیحی فرد مسیحی دیگری را بکشد، قصاص صادرشده و مجازات قصاص اعمال می‌شود.
عدم استحقاق قتل مقتول حال ازجمله شرایط قصاص در قتل عمد این می‌باشد که مقتول مستحق موضوع قصاص نباشد. چنانچه که مقتول محارب و یا مفسد فی‌الارض باشد و یا به‌واسطه‌ی ولی دم مقتول به قتل رسد بر قاتل وی حکم قصاص صادر نخواهد شد و مجازات قصاص به اجرا نمی‌رسد حال حکم قصاص به چه شکل ساقط خواهد شد؟ حکم قصاص بعد از این‌که صادر شد باید مجازات قصاص به اجرا رسد ولی گاها تحت برخی از شرایط حکم قصاص ساقط می‌شود. مواردی که طی آن‌ها اجرای حکم قصاص ساقط می‌شود عبارت می‌باشد؛ گذشت از جانب صاحب حق‌وحقوق قصاص ازجمله مواردی که حکم قصاص ساقط خواهد شد و مجازات قصاص به اجرا نمی‌رسد گذشت صاحب حق قصاص خواهد بود. صاحب حق قصاص امکان دارد ولی دم مقتول باشد و یا به هنگامی‌که جنایت دیگری به‌غیراز سلب حیات به فردی وارد آید «پای کسی قطع‌شده باشد.» خود او که جنایت بررویش اعمال‌شده است، صاحب حق قصاص به شمار می‌رود و می‌تواند تقاضای مجازات قصاص را داشته باشد ولو به هنگامی‌که حق قصاص از مجازات‌ قصاص مرتکب گذشت کند، در این هنگام مجازات قصاص به مرحله‌ی اجرا نمی‌رسد. البته که گذشت صاحب قصاص از مجازات قصاص مرتکب، امکان دارد همراه با تقاضای دریافت دیه از او باشد و یا آن‌که گذشت صاحب حق قصاص مجانی باشد و در برابر گذشت خود درخواستی را از مرتکب نداشته باشد. فوت مرتکب جنایت موجب موضوع قصاص اگر فردی که به‌حکم قصاص مرتکب گردیده است و مجازات قصاص در ارتباط با او به اجرا رسد، قبل از اجرای قصاص از دنیا برود، بدین هنگام است که قصاص ساقط خواهد شد. با شرایط مربوط به اجرای مجازات قصاص آشنا شوید : بعد از صدور حکم قصاص است که باید شرایط اعمال حکم قصاص وجود داشته باشد ولی پرسشی که در این میانه‌ها مطرح می‌شود این است که شرایط مربوط به مجازات قصاص چه‌ها می‌باشد؟ شیوه‌ی اجرای قصاص ضمن قانون مجازات اسلامی چگونه آمده است! حال آن‌که یکی از شرایط اجرای قصاص این خواهد بود که مرتکب حکم قصاص نباید حامله باشد. زیرا مستند به ماده‌ی ۴۳۷ قانون مجازات اسلامی زن بارداری که محکوم به‌حکم قصاص گردد، مجازات قصاص تا به هنگام وضع حمل وی در ارتباط با او اجرا نخواهد شد. حال یکی دیگر از شرایط اجرای قصاص این می‌باشد که مجازات قصاص باید به‌گونه‌ای صورت گیرد که کمترین صدمه را به قصاص شونده وارد کند و قطعه‌قطعه نمودن جسد قاتل و یا از سویی عذاب دادن و شکنجه و آزار مرتکب و این قبیل از اعمال مرتکب در اجرای قصاص ممنوع است. اگر که چنین اعمالی انجام بشود قصاص کننده به مجازات تعزیری محکوم خواهد شد. حال از دیگر شرایط مربوط به اجرای قصاص این خواهد بود که محکوم‌به مجازات قصاص باید در موقعیت مطلوب قصاص بشود. چنانچه که پیش از به اجرا رساندن مجازات قصاص به مرتکب جرم جنایتی وارد آید. بدین هنگام قصاص کننده به مقدار زائد بر حق قصاص خود امکان دارد به قصاص و یا پرداخت دیه محکوم بشود.