در روانشناسی نوجوانان به چه نکاتی باید توجه داشت؟

شناخت این تغییرات و درک دنیای درونی نوجوانان، کلید برقراری ارتباط موثر و همراهی او در این مسیر پر چالش است. در این مقاله، با تکیه بر یافته های علمی در حوزه روانشناسی نوجوانان، به بررسی برخی نکات کلیدی می پردازد که والدین، معلمان و همه کسانی که با نوجوانان سر و کار دارند، باید به آنها توجه داشته باشند. همچنین برای درک بهتر، میتوانید به کلینیک روانشناسی نوجوانان نیز مراجعه کنید و از یک روانشناس حرفه ای در این زمینه مشاوره دریافت کنید.

در روانشناسی نوجوانان باید به چه نکاتی توجه کرد؟

۱. درک طوفان احساسات

یکی از ویژگی هایی که در دوران نوجوانی بین نوجوانان بسیاری شایع است، نوسانات شدید خلقی است. نوجوانان به دلیل تغییرات هورمونی، حساسیت بیشتری نسبت به محیط اطراف و رفتارهای اطرافیان پیدا می‌کنند. لحظه‌ای شاد و پرانرژی هستند و لحظه‌ای دیگر غمگین و منزوی به نظر می‌رسند. این واکنش‌های احساسی را نباید نشانه لجبازی یا بی‌احترامی دانست.

تحقیقات نشان می‌دهد که قشر پیشین مغز، که مسئول کنترل تکانه‌ها و تصمیم‌گیری است، در دوران نوجوانی هنوز به طور کامل تکامل نیافته است. همین امر باعث می‌شود تا نوجوانان در مهار احساسات خود با دشواری‌هایی روبرو باشند. راهکار نوسانات خلقی چیست؟

• با نوجوان همدلی کنید و برای احساسات او ارزش قائل باشید.
• به او فرصت دهید تا بدون قضاوت، احساساتش را بیان کند.
• به جای سرزنش یا نصیحت های طولانی، به او کمک کنید تا راه حل های سازنده ای برای مدیریت احساساتش بیابد.
• آموزش مهارت های مقابله ای با استرس و مدیریت خشم، می تواند به نوجوان در کنترل احساساتش کمک کند.

با استفاده از این راهکارها میتوانید طوفان احساسات و نوسانات خلقی آن ها را درک کنید.

۲. بحران هویت

از مهم ترین دغدغه های نوجوانان در این برهه زمانی، یافتن پاسخ به این سوال است که «من کیستم؟». در این دوره، نوجوان به دنبال شکل دهی هویت مستقل خود است و ممکن است برای تمایز از والدین و همسالان، رفتارهای متفاوتی از خود بروز دهد.

ممکن است نوجوان به گروه های همسالان خاصی روی بیاورد، سبک لباس پوشیدن خاصی را انتخاب کند یا علایق و سلایق متفاوتی را نسبت به دوران کودکی نشان دهد. این رفتارها، بخشی از فرآیند طبیعی شکل‌گیری هویت است و نباید با واکنش های تند و کنترل گرانه، جلوی آن را گرفت. چه راهکاری دارد؟

• فضایی امن و بدون قضاوت برای گفتگو با نوجوان فراهم کنید.
• به علایق و استعدادهای او توجه نشان دهید و فرصت‌هایی برای شکوفایی آن‌ها فراهم آورید.
• الگوهای مثبت و درستی را به او معرفی کنید.
• به نوجوان کمک کنید تا نقاط قوت و ضعف خود را بشناسد.
• با تشویق و حمایت، به او در کسب استقلال و مسئولیت‌پذیری یاری برسانید.

۳. استقلال طلبی

دوران نوجوانی با تمایل شدید به استقلال همراه است. نوجوان دیگر نمی‌خواهد در همه حال تحت کنترل والدین باشد و نیاز دارد تا استقلال خود را در زمینه‌های مختلف زندگی به اثبات برساند. این نیاز به استقلال، گاهی اوقات با لجبازی و مخالفت با والدین همراه می‌شود.

توجه داشته باشید که استقلال‌طلبی، لزوما به معنای طغیان و سرکشی نیست. با برقراری ارتباطی صحیح و ایجاد فضایی برای گفتگو، می‌توان این نیاز طبیعی نوجوان را به درستی هدایت کرد. راهکار:

• به تدریج و به تناسب سن و توانایی های نوجوان، مسئولیت های بیشتری به او واگذار کنید.
• برای تصمیم گیری های کوچک، با او مشورت کنید و به او حق انتخاب بدهید.
• به جای کنترل و اجبار، به او آموزش دهید تا خود عواقب انتخاب هایش را بپذیرد.
• مهارت های زندگی، مانند مدیریت زمان، حل مسئله و تصمیم گیری را به او بیاموزید.

۴. فشار همسالان

در دوران نوجوانی، گروه همسالان نقش بسیار پررنگی در زندگی نوجوان ایفا می‌کنند. نیاز به پذیرش از سوی گروه و دوست یابی، می تواند بر رفتار، ارزش ها و انتخاب های نوجوان تاثیرگذار باشد. گاهی اوقات، این فشار همسالان می تواند به سمت رفتارهای پرخطر، مانند مصرف مواد مخدر، برقراری روابط ناسالم یا شرکت در فعالیت های غیرقانونی سوق پیدا کند. برای فشار همسالان چه کاری میتوان کرد؟

• با نوجوان در مورد خطرات فشار همسالان صحبت کنید.
• به او مهارت های نه گفتن و ابراز وجود را آموزش دهید.
• او را تشویق کنید تا دوستانی را انتخاب کند که بر او تاثیر مثبت بگذارند.
• به او کمک کنید تا مهارت های اجتماعی خود را تقویت کند.

۵. تغییرات ظاهری

نوجوانان در این دوره، با تغییرات سریع و گسترده‌ای در ظاهر خود روبرو می‌شوند. این تغییرات می‌تواند منجر به کاهش اعتماد به نفس و نارضایتی از تصویر بدنی شود. به خصوص در جوامعی که معیارهای خاصی برای زیبایی تبلیغ می‌شود، نوجوانان ممکن است نسبت به اندام و ظاهرشان احساس ناخوشایندی داشته باشند. راهکار

• با نوجوان در مورد تغییرات طبیعی دوران بلوغ صحبت کنید.
• به او کمک کنید تا بدن خود را بپذیرد و به سلامت آن اهمیت دهد.
• الگوهای متنوعی از زیبایی را به او معرفی کنید.
• او را تشویق کنید تا در فعالیت های ورزشی و سرگرمی های سالم شرکت کند.

۶. افسردگی و اضطراب

دوران نوجوانی، دوره‌ای حساس از نظر ابتلا به اختلالات روانی، مانند افسردگی و اضطراب است. این اختلالات می‌توانند بر عملکرد تحصیلی، روابط اجتماعی و سلامت روان نوجوان تأثیر منفی بگذارند.

نشانه‌هایی مانند غمگینی مداوم، کاهش انرژی، اختلال در خواب و اشتها، بی‌علاقگی به فعالیت‌های مورد علاقه، احساس پوچی و ناامیدی، می‌تواند از علائم افسردگی باشد. همچنین، علائمی مانند ترس و نگرانی شدید، بی‌قراری، مشکلات تمرکز و تپش قلب، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی اضطراب باشد. راهکار

• در صورتی که متوجه علائم افسردگی یا اضطراب در نوجوان شدید، به دنبال کمک تخصصی باشید.
• با نوجوان در مورد سلامت روان صحبت کنید و فضایی را برای بیان احساساتش فراهم کنید.
• او را تشویق کنید تا در فعالیت‌های ورزشی و سرگرمی‌های مورد علاقه‌اش شرکت کند.
• به او بیاموزید که از روش‌های مدیریت استرس، مانند تمرین‌های تن‌آرامی و ذهن‌آگاهی، استفاده کند.

دوران نوجوانی، با وجود چالش های متعدد، دوره ای سرشار از فرصت برای رشد و شکوفایی است. با درک تغییرات و نیازهای نوجوانان، می‌توانیم به آن‌ها در گذر از این مرحله حساس کمک کنیم تا با اعتماد به نفس و سلامت روان، قدم به دنیای بزرگسالی بگذارند.