اولین و آخرین نقاشی شرق شناس عثمانی

عثمان حمدی، اولین و آخرین نقاش شرق شناس امپراطوری عثمانی بود. او زاده ی دوران مدرنیته، تحصیل کرده ی پاریس، و روشنفکری بود که جامعه ی اسلامی زمان خود را با نگاهی از درون آن جامعه به تصویر می کشید. آثار او نگاره ای از زنان و مردان آرام و با صفایی است که در فضایی اسلامی طراحی شده اند. او انتظارات مخاطب غربی را از فضایی شرقی، به نحوی که پایبند به اعتقادات و ارزش های خود است، برآورده می کند. عثمان حمدی بیگ (1842-1910 میلادی)، در نیمه ی دوم قرن 19 میلادی، یکی از شخصیت های بسیار گیرای جامعه ی امپراطوری عثمانی بود. پدر او وزیر اعظم و بعدها سفیر عثمانی در وین و برلین بود. عثمان در استانبول، رشته ی حقوق خواند و در سال 1860 برای ادامه تحصیل به پاریس رفت. در آنجا با نقاش های شرق شناس فرانسوی از جمله ژان-لئون ژروم و گوستاو بولانجر آشنا شد. او با رهنمود های آنها، شروع به خواندن رشته ی نقاشی کرد و 9 سال در پاریس ماند. او رشته ی  باستان شناسی را نیز طی آن دوران خواند و در فضاهای فرهنگی اجتماعی جاری در پاریس شرکت داشت؛ و خودش نمایشگاه هایی را برگزار کرد. با گذر زمان، حتی وقتی که به استانبول باز گشت، آثار او شهرت پیدا می کردند و او حرفه اش را به عنوان یک نقاش شرق شناس ادامه می داد.

شرق شناسی، یکی از موضوع های قرن 19 در حوزه ی هنر دانشگاهی، ناشی از شیفتگی هنرمندان غربی نسبت به فرهنگ شرق بود. دنیای اسلامی ای که متعلق به شرقی ها بود و آنها درباره اش، فقط در داستان ها خوانده و یا در عکس ها دیده بودند. شرق برای آنها، سرزمین افسونگری با زنانی زیبا در حرمسرا ها بود. غذاهایی خارق العاده، بوی مسحور کننده ی ادویه های شرق، موسیقی عمیق و معماری شگفت انگیز با کاشی هایی رنگارنگ.

با بررسی آثار ابتدایی عثمان حمدی در سال 1880 در می یابیم که او به شخصیت های اصلی ای که مسلمان عینی هستند، پرداخته است. به عنوان مثال، می توان به نقاشی “دختری که قرآن می خواند” اشاره کرد. در آن عناصر اسلامی از قبیل دو زانو نشستن حین تلاوت قرآن، رحل، باخور و کاشی کاری های دیوار که نماینده ی معماری اسلامی هستند، دیده می شود. او در معروف ترین اثر خود به نام “مربی لاک پشت”، ملایی (به ترکی: هوجا یعنی استاد مکتب خانه) را با عبای قرمز درویشی و عمامه ای بر سرش به تصویر کشیده است. ملا یک نی و یک طبل نقاره به همراه دارد و 5 لاک پشت حول او هستند. آن مرد پیر، خود عثمان حمدی است که گویای این پیام اجتماعی است: تغییر، دشوار است و نیازمند صبری بیشمار است. آن لاک پشت ها نماد جامعه ای سرسخت و مقاوم به تغییر است. عثمان حمدی در این تصویر نماد روشنفکری صبور است که می خواهد “تغییر” را از طریق نی نواختن خود تعلیم بدهد اما از آنجا که لاک پشت ها گوشی برای شنیدن ندارند، تلاش او بی ثمر است