نخستین جرقه‌های اعتراضات علیه الجولانی
به گزارش نخست نیوز ، شهید آیت‌الله مفتح، بزرگ مردی است که در پی رشادت‌ها و تلاشهای مجاهدانه‌اش در راستای بیداری و آگاهی‌دهی به جامعه در 27 آذر سال 1358 مورد هجمه‌ی گروهک فرقان قرار گرفت و به مقام رفیع شهادت نائل آمد
یادآوری تلاشها و مجاهدت‌های شهید آیت‌الله مفتح در راستای تحقق وحدت حوزه و دانشگاه،بایستی این روز ارزشمند را گرامی‌داشته ودستاوردهای این پیوند مبارک “وحدت حوزه ودانشگاه “که یادگار امام بزرگوارمان است را به جامعه دانشگاهی واحاد مختلف مردم به ویژه جوانان ودانشجویان ارائه نمود تا نسل کنونی کشور بدانند که این انقلاب اسلامی به برکت خون شهدای گرانقدری همچون شهید مفتح وشهید مطهری وشهید بهشتی وقاطبه شهدای حوزه ودانشگاه بارور شده وبه ثمر نشسته است.البته هنوز برای دسترسی وتحقق آرمانهای انقلاب اسلامی بایستی تلاش مستمر وجهادی انجام داد.
مردم با انقلاب اسلامی ایران حکومت را از دست استعمارگران ومستکبران گرفته و به مسئولان جمهوری اسلامی سپردند. اما نبود احکام اسلامی روشن وهدفمند وقانونمند شده به ویژه در امور پزشکی منجر به انقلاب فرهنگی وتعطیلی دانشگاههاشد.با توجه به هدف بنیانگذار کبیر انقلاب از مطرح کردن وحدت بین حوزه و دانشگاه این بوده که حوزه و دانشگاه مغز متفکر جامعه به شمارآمده و آن را به سوی علم و مدیریت اسلامی هدایت کرده و با طرح مسائل جدید ومطرح شده در جامعه و در یافت پاسخ های کار شناسی شده فقهی ودر نهایت ارائه فتاوای مراجع عظام تقلید به صورت مدون وکارسازدر اختیار مسئولان ومجلس شورای اسلامی قرار داده وبا قانونی شدن اغلب آنها راهگشای پزشکی کشور شده است.
با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران و نوید محقق گشتن آرمانهای والای اسلامی و شرع انور در تمامی شئوونات جامعه بویژه در ارکان علوم پزشکی و دانشگاهها و موسسات درمانی کشور،نیروهای مومن به ا نقلاب اسلامی و اسلام شناسان حوزه ها و دانشگاههای علوم پزشکی بالاخص در دانشگاه علوم پزشکی مشهد مصمم شدند تا در زمینه اخلاق پزشکی ، تمدن و گذشته درخشان ایرانی و اسلامی و مسائل مستحدثه و جدید پزشکی و تطبیق آنها با مفاهیم و مبانی فقهی- حقوقی اسلام ، تلاش مجدانه و پیگیری را بعمل آورند .
چندین سال تلاش و همفکری و برقراری ارتباط با مراجع عالیقدر و علمای بزرگوار حوزه های علمیه و مسئوولین طراز اول کشور و استادان و آشنایان به مبانی پزشکی و اسلام در دانشگاهها ، مقدمات برپائی اولین‹‹ همایش (سمینار) دیدگاههای اسلام در پزشکی ›› فراهم گردید و پس از طی مراحل لازم به تصویب دانشگاه علوم پزشکی مشهد و وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی رسید و در اسفندماه سال 1368 با اهداف و محورهای زیر دردو تالار شهید هاشمی نژاد بیمارستان امام رضا(ع) و تالار ابن سینا در مشهد مقدس برگزار گردید :
اهداف اولین همایش دیدگاههای اسلام در پزشکی
- طرح مسائل فقهی در امور پزشکی و دریافت جواب شرعی به مجهولات و مسائل مستحدثه پزشکی در عصر حاضر
- کارشناسی موضوعات پزشکی قابل طرح در فقه
- طرح دیدگاههای اسلام در مسائل پزشکی دنیا
- پیشنهاد و ارائه خط مشی برای ارگانهای اجرایی در امور پزشکی
- اصول و مبانی اخلاق پزشکی مبتنی بر نظرات شرعی و اسلامی
- بازنگری بر روند شکوفائی تمدن اسلامی و پیشرفتهای مسلمین در امور پزشکی
- ایجاد زمینه های وحدت و اخوت بیشتر در میان پزشکان مسلمان دنیا.
– محورهای اصلی همایش :
- اخلاق پزشکی ( شامل : بررسی ارزشهای مادی و معنوی ، جایگاه اخلاق اسلامی در پزشکی ،چگونگی روابط اخلاقی پزشک و بیمار و روش طبابت اطبای اسلامی در گذشته و حال ….)
- منابع و مشاهیر پزشکی در تمدن اسلامی (شامل : تاریخ پزشکی ، عوامل پیشرفت و انحطاط علوم پزشکی در جوامع اسلامی ، بررسی طرق و شیوه های پاکسازی پزشکی از پیرایه های فرهنگ غربی )
- بررسی احکام فقهی در پزشکی شامل :
احکام تشریح جسد ، پیوند اعضاء، دیات ، قصاص و حدود در پزشکی
- احکام مربوط به ازدواج در بیماریهای مختلف ، تحدید نسل (کنترل جمعیت ). سقط جنین
- احکام مربوط به معاینات پزشکی ، آزمایشگاهها، دارو و تجویز دارو ، امور دندانپزشکی
این همایش در طی چهار روز پیرامون اهداف و محورهای بیان شده به ارائه مقالات و مباحث فقهی پرداخت.
در این همایش پیرامون اخلاق پزشکی 46 مقاله و عنوان سخنرانی (خلاصه مقاله ) و در زمینه منابع و مشاهیر پزشکی در اسلام و ایران ، 43 مقاله و خلاصه مقاله و عنوان سخنرانی به دبیرخانه سمینار واصل شده است که از مجموع 89 مقاله ، 32 مقاله در جلسات همایش ارائه گردید. در زمینه احکام فقهی در پزشکی ، 59 مقاله و موضوع سخنرانی انتخاب شده در دبیرخانه ثبت گردید . پس از گزارش دبیر همایش ، پیام ریاست محترم جمهوری حجه الاسلام و المسلمین جناب آقای هاشمی رفسنجانی که ریاست عالی همایش را نیز عهده دار بودند توسط نماینده ایشان حجه الاسلام والمسلمین مهاجری مشاور اجتماعی رئیس جمهور ،قرائت شد.
در قسمتی از این پیام آمده است :
«بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و درجامعه ای که با معارف و مقررات اسلامی اداره می شود ، با درک عمیق از مسائل و مشکلات پزشکی و از آنجا که اسلام ، شریفترین دانش ها را علم الادیان وعلم الابدان معرفی کرده است ، از جامعه پزشکی کشور و دانشمندان علوم اسلامی این انتظار بجاست که زمینه های تحقق احکام شرع انور و دیدگاههای متعالی اسلام در امور پزشکی را فراهم کنند .
موضوع مهم و بحث انگیز« دیدگاههای اسلام در علوم پزشکی » می تواند اهداف گرانقدر و والایی را مورد امعان نظر قرار دهد و با تبیین و تطبیق مسائل پزشکی با شرع مقدس ، مشکلات موجود را بررسی و مرتفع سازد و علاوه بر آن بررسی تحلیلی در زمینه مسائل مستحدثه در پزشکی در مقایسه با فقه اسلامی داشته باشد . »
ودر پایان پیام چنین بیان شده است :
«هدایت علم پزشکی به جانب ارزشهای متعالی اسلام ، حرکت به سوی خودکفایی و پیوند حوزه ودانشگاه نیز می تواند در قالب اهداف سمینار شما مطرح باشد و من امیدوارم در مجموع بتوانید به وحدت رویه و انتخاب اصلی در روش کار ومنطبق با مصالح نظام جمهوری اسلامی دست یابید،»
سخنرانی افتتاحیه همایش توسط آیت ا…جنتی عضو محترم شورای نگهبان ایراد گردید و برنامه های همایش باحضور علمای بزرگوار حوزه های علمیه قم ومشهد وسایر شهر ها پزشکان واساتید دانشگاهها ومرحوم ایت ا… طبسی نمایتده ولی فقیه در استان خراسان وسایر اقشار پزشکی وروحانیون در طی سه روز در دو تالار شهید هاشمی نژا وتالار ابن سینا برگزار شد.
پس از برگزاری همایش کار جمع آوری مطالب و مقالات در دبیرخانه دائمی آغاز شد و طی دو سال مجموعه مقالات اولین همایش با مقدمه آیت ا…عزالدین زنجانی (ره) آماده چاپ گردید و در سال 1371 کتاب مجموعه مقالات منتشر شد.
حاصل همایش اول بسهم خود ایجاد انگیزه در سایر دانشگاهها و حوزه های علمیه بوده است که منجر به برگزاری اولین کنگره بین المللی تاریخ پزشکی در اسلام و ایران توسط دانشگاه تهران و وزارت فرهنگ و آموزش عالی در سال 1371 شد.
در سال 1372 اولین کنگره بین المللی اخلاق پزشکی توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برگزار گردید. همایشهای اخلاق پزشکی بطور سراسری در دانشگاههای علوم پزشکی به تناوب برگزار شده است. کنگره انطباق مسائل پزشکی با موازین شرع مقدس نیز در همین ایام برگزار شد که حاصل همه آنها بصورت مقاله ها ، پایان نامه ها و کتاب های مربوط در اختیار محققین و دانشمندان و علما قرار گرفت. از طرفی بررسی موضوعات جدید پزشکی و استنباط و ارائه فتاوای جدید که با روشن بینی علما و مراجع گرانقدر تقلید ارائه شد زمینه سازی بسیار خوبی برای قانون مند شدن این مسائل پدید آورد.
دبیرخانه دائمی همایش با توجه به موفقیتهای بدست آمده و تلاشهای نیروهای دانشگاهی و عنایت و توجهات خاص حوزه های علمیه ، مراجع عظام و فضلای گرامی مقدمات برپائی “ دومین همایش (سمینار) دیدگاههای اسلام در پزشکی ” را فراهم نمود و پس از طی مراحل اجرائی و تصویب دانشگاه علوم پزشکی مشهد و موافقت وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ، این همایش در اسفندماه سال 1375 در دانشگاه علوم پزشکی مشهد برگزار شد.
“اهداف و محورهای دومین همایش (سمینار ) دیدگاههای اسلام در پزشکی–
اهداف :
پیگیری مباحث اولین همایش و طرح مباحث جدید پزشکی و دستیابی به جواب فقهی سئوالات مطرح شده و ارائه را هکارهای لازم برای موانع موجود در امور پزشکی و معرفی فرهنگ غنی و فقه پویای شیعی به کلیه آحاد جامعه و نیروهای سراسر جهان
محورها :
محور 1- بررسی احکام شرعی مورد نیاز در پزشکی
- احکام مربوط به پیوند اعضا ء
2- احکام مربوط به دیات ، حدود و قصاص در حرفه ی پزشکی . 3 – احکام مربوط به سقط جنین
4-احکام مربوط به تنظیم خانواده و تحدید نسل 5- احکام مربوط به ازدواج در بیماریهای مختلف
6- احکام مربوط به تجویز نسخ و داروها 7- احکام تشریح جسد
محور 2– بررسی و ارائه طریق در مورد اسلامی نمودن دانشگاههای علوم پزشکی
محور 3– بحث و بررسی مسائل شرعی که نیاز به کارشناسی پزشکی دارد :
مسائل شرعی و اختصاصی بانوان ، مسائل شرعی پیرامون ازدواج ، طلاق و فسخ عقد ، مسائل شرعی در مورد بیماریهای ارثی و دوجنسی ها ، مسائل شرعی در مورد بیماریهای روانی
محور 4– اخلاق پزشکی و تاریخ پزشکی در اسلام و ایران
قبل اذ برگزاری همایش مسولین واعضای هیات علمی همایش به دیدار مقام معظم رهبری رفته ومعظم له رهنمودهایی به همایش فرمودند که در افتتاحیه ، مسئول محترم نهاد هماهنگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ، حجت الاسلام والمسلمین ترابی رهنمودهای حضرت آیت ا.. خامنه ای مقام معظم رهبری را برای حاضرین قرائت نمود. در فرازی از این رهنمودها چنین فرموده اند :
“ کاری که شما شروع کرده اید ، بسیار کار ارزنده ای است . از کسانی چون شما پزشکان مسلمان و متعهد همین توقع می رود . شما ها جوانان انقلاب و اسلام هستید، و این شوق را من از 25-30 سال قبل در شما شاهد بوده ام : از همان وقت شما اظهار می داشتید و معتقد بودید که پیشرفتهای پزشکی مؤید نظرات اسلام است و این مراتب شوق و عشق شما ر ا می رساند . خداوند در پیگیری این راه توفیقتان دهد .
ایشان درفرازی دیگر فرمودند :
یک نکته اساسی وجود دارد و آن این که در بعضی موارد انسان مشاهده می کند حکم شرعی با آن چیزی که امروزه به نظر یک متخصص می آید متفاوت و معارض است . گاهی ممکن است که یک فقیه وارد و مطلع با مراجعه مجدد به مدارک یا با تعریف دقیق یک موضوع از طرف متخصص فتوایش عوض شود وبنا به فرموده حضرت امام (ره ) اوضاع و احوال با گذشت زمان در فتوای فقیه و حکم ظاهری فقهی اثر گذارد ، این اشکالی ندارد . ولی چنانچه حکم فقهی پس از مراجعه مجدد به مبانی و مدارک شرعی و نیز بررسی دقیق موضوع به وسیله فقیه صحیح الفکر باز هم مطابق با نظر و پیشنهاد اهل تخصص نبود و آن چه شما می خواهید به دست نیامد، از آن منفعت ظاهری بگذرید و بدانید سود در رعایت حکم شرعی است .
بهرحال ، آنجا که موضوع شرعی برای ما مشخص است و حکم آن نیز بیان شده است ، عمل کنید ، اما اگر دیدید که جای تردید و تامل است ، احتیاط کنید ، هرجا دیدید در فتوای فقیه نکته فهم که فقه را می داند ، یعنی با فقه آشناست حکمی مورد احتیاط و تأمل قرار گرفته است ، شما هم تأمل کنید و اعتراض نکنید ، اگرچه بپندارید که سود نقد و خوبی را از دست خواهید داد . در فراز پایانی رهنمودها فرمودند :
“ موضوع دیگر، موضوع دماء ثلاثه که جزء مشکلترین موضوعات فقهی درباب طهارت است باید پزشکان متخصص زن موضوع را برای فقهای زن تشریح نمایند و اینطور بنظر می رسد که فتوای زن حداقل در این مورد برای زنان حجت باشد ، زیرا آن مشکلی که در مساله قضاوت مطرح شده ،ظاهرا در زمینه فتوا مطرح نباشد ،
خشنودم که شما را در این راه ارزشمند که راه خدا و راه دین است ،می بینیم از شما تشکر می کنم ، سلام مرا به دوستان ابلاغ نمائید.”
این همایش محورهای مورد بحث را در شش اجلاس صبح و عصر در طی سه روز مورد بحث های کارشناسی پزشکی و فقهی قرار داد . از موضوعات اساسی و پایه ای که در زمینه تشریح بویژه پیوند اعضاء و اهداء عضو و از همه مهمتر در افرادی که دچار مرگ مغزی شده اند و نیاز به اذن یا وصیت فرد قبل از مرگ مغزی دارد موضوع “ مالکیت انسان بر بدن خود ” و موضوع “ وصیت برای پیوند اعضاء در کسانی که دچار مرگ مغزی شده اند می باشد. بحث مالکیت بدن انسان و وصیت بطور مفصل مطرح گردید و مشکلات و موانع بر سرراه پیوند اعضاء نیز تشریح شد که حاوی سه مشکل می باشد ، یکی برداشتن عضو از فردی که دچار مرگ مغزی شده بدون وصیت و یا با وصیت چه حکمی دارد ؟ در ثانی اولیای میت (مرحوم یا مرحومه ) و وراث قانونی او میتوانند مانع کار بشوند و یا معترض پزشکان تیم پیوند گردند ؟ ثالثا از عامل یا عاملین عمل جراحی پیوند ،دیه ساقط است ؟ یا باید دیه بدهند؟ دبیرخانه دائمی همایش دیدگاههای اسلام در پزشکی پس از برگزاری همایش دوم ، کار جمع آوری مطالب و گفتگوهای همایش را پس از پیاده کردن از نوار سخنرانی و تصحیح و ویراستاری آنها و جمع آوری مقالات ارزشمند و مفیدی که به دبیرخانه و اصل شده بود و متناسب با موضوعات همایش بود و همچنین ارسال سؤالات مطرح شده در اولین همایش برای مراجع عظام تقلید و دریافت پاسخهای لازم و تهیه مقدمات آماده سازی و تایپ و ویراستاری برای چاپ کتاب “مجموعه مقالات و گفتارهای دومین سمینار دیدگاههای اسلام در پزشکی ” که حدود 5 سال بطول انجامید و در سال 1380 کتاب با حدود 1000 صفحه به زیور طبع آراسته و از طرف دانشگاه علوم پزشکی مشهد منتشر شد.
در طی این سالها ، به برکت این مباحث در دانشگاهها و حوزه های علمیه ،مجلس شورای اسلامی با تصویب قانون “پیوند اعضاء ” و تصویب آئین نامه اجرائی آن در هیئت دولت و ابلاغ آن به وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی ، یکی از موفقیت هائی بود که برای جامعه پزشکی بدست آمد و بدین ترتیب راه نجات انسانهای دردمند بویژه در مورد پیوند کلیه و غیره با وسعت نظر فقهای بزرگوار و اسلام عزیز گشوده شد ، اگر چه هنوز ابهاماتی در قانون و آئین نامه اجرایی وجود دارد که در صورت ضرورت میتواند با اصلاحیه ها ئی ابهامات مرتفع گردد.
قانونمندشدن یک نظریه و الهام گرفتن از اسلام و شرع مقدس با درایت و روشن بینی فقها و علمای گرانقدر اسلام و استادان و پزشکان مسلمان و متعهد کشور گامی بسیار ارزشمند در راستای هدفمند شدن پزشکی و تحقق احکام اسلامی در امور پزشکی می باشد ، چاپ تعداد متعددی کتاب و فتاوای مراجع نیز مؤید موفقیت همایش ها بوده است .
در سال 1381 دبیرخانه دائمی همایش دیدگاههای اسلام در پزشکی با برنامه ریزیهائی که انجام داد و با همکاری نیروهای متعهد و معتقد به مبانی فقهی و اسلامی پیشنهاد برگزاری
“ سومین همایش دیدگاههای اسلام درپزشکی” را در اسفندماه سال 1381 به دانشگاه ارائه نمود که مورد موافقت قرار گرفت .
با توجه به موفقیت حاصله از برگزاری دوهمایش در سالهای 1368 و 1375 و انتشار مجموعه مقالات و گفتارهای هردو همایش در دو کتاب مجزا و تحقق اهداف اولیه همایش در جامعه و دانشگاهها و حوزه های علمیه ، با توفیقات الهی ، سومین همایش دیدگاههای اسلام در پزشکی با همت همه علاقمندان و ارادتمندان به دین مبین اسلام و رشد و تعالی پزشکی و با همکاری ارزشمند استادان دانشگاه و علما، مراجع عظام و فضلای حوزه های علمیه در دانشگاه علوم پزشکی مشهد برگزار گردید .
محورهای مورد بحث :
محور اول:
1-: بررسی دیدگاههای فقهی در امور پزشکی (ادامه مباحث دو همایش قبلی ) پیوند اعضاء، سقط جنین ، شبیه سازی( یا کلونییگ)، بیماریهای روانی و طیف اختلالات اجتماعی آن ، ازدواج در بیماریهای مختلف ، مسائل تشریح در ابعاد مختلف ، یوتانازی (مرگ از روی ترحم ) ، مسائل آموزش و پژوهش پزشکی ، مسائل اختصاصی بانوان (دماء ثلاثه) ،
2- مباحث حقوقی در پزشکی
حقوق بیماران در نظام آموزش پزشکی ، حقوق پزشکان ، دانشجویان و سایراقشار پزشکی ، حقوق افراد در پژوهشهای پزشکی ،حقوق جنین در مسائل مربوط به سقط جنین (حق کیفری جنین ) ، حقوق بیماران در بیماریهای صعب العلاج
- – موضوع دیات و مقتضیات زمان
نقش پزشکی در نگرش تازه به موضوع دیات (تعاریف جدید پزشکی و صدمات وارده وموضوع دیه وارش) ، بررسی موضوعات جدید قابل طرح در دیات (تغلیظ در دیه – چهار ماه حرام – درمان پذیری آسیب های وارده – ارزش عضوی – ارزش شغلی – ارزش معنوی افراد – خسارت مازاد بردیه و بالعکس ) ، بررسی مسائل روانی در دیات ، بررسی مسائل مرتبط با پزشکی د رحدود و قصاص
محور دوم : اقتصاد پزشکی
زیر بنای فقهی اقتصاد در پزشکی و موضوع حق العلاج و تعرفه های پزشکی ، موضوع بیمه های پزشکی و نظرات اسلام ، نقش حکومت (دولت اسلامی ) در تعرفه های پزشکی ، داروسازی و آزمایشگاهی و …، نقش تورم و افزایش قیمتها در اقتصاد پزشکی
محور سوم : نقش پزشکان مسلمان در گفتگوی تمدنها
اخلاق پزشکی و دیدگاههای اسلام و سایر تمدنها ، تاریخ و مشاهیر پزشکی در اسلام و ایران ، مقایسه احکام و مبانی فقهی – پزشکی با سایر نظام های حقوقی
محور چهارم :
بررسی طب مسلمین و تطبیق شیوه های درمانی قدیم با طب جدید ، اخلاق پزشکی و چشم انداز آینده در کشور
سومین همایش حدود 6 سال بعد از دومین همایش با موضوعات جدید و در سال “عزت و افتخار حسینی” با حضور مراجع و فقهای گرانقدر حوزه های علمیه و استادان و اسلام شناسان دانشگاههای علوم پزشکی و حدود 800 نفر از پزشکان ، دندانپزشکان و داروسازان وتعداد زیادی از سایر اقشار پزشکی در اسفند ماه سال 1381 در دانشگاه علوم پزشکی مشهد در طی سه روز پیرامون محورهای فوق برگزار شد. همایش سوم با سخنرانی مرجع عالیقدر حضرت آیت ا… مکارم شیرازی افتتاح گردید. در قسمتی از بیانات ایشان آمده است:
“ اسلام همه مشکلات را در گرو اندیشه می داند و با بیان اینکه علوم در قرن اخیر بیش از تاریخ بشری رشد داشته است، دلایل آن را گسترش ارتباط، نیاز بشر و بالا رفتن توقع ها بیان کرده و گفتند اگر مراجع تقلید و متخصصان پزشکی دست بدست هم ندهند نمی توان تکلیف مردم را مشخص کرده و مرگ مغزی را بعنوان نمونه ای از مسائل مهم پزشکی و شرعی یاد کردند.“
در طی سه روز همایش مباحث مهمی چون شبیه سازی، پیوند اعضاء، لقاح مصنوعی، دیات، اقتصاد پزشکی و مسایل دیگر مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
و پس از طی حدود بیش از دو سال کار جمع آوری و تنظیم گفتارها و مقالات مطرح شده در همایش بطول انجامید و نهایتاً کتاب مجموعه مقالات سومین همایش با حدود 800 صفحه در زمستان سال 84 از طرف دانشگاه علوم پزشکی مشهد منتشر گردید.
تجربه برگزاری سه همایش دیدگاههای اسلام در پزشکی و تأثیر گذاری مثبتی که در دانشگاهها ، حوزه های علمیه ، مراکز تحقیقاتی و اجرایی داشته است نیاز به فرصت بیشتر و تحلیل خاص خود را دارد که بطور اجمال بیان شد که آنچه که از اهمیت برخوردار است تداوم و پیگیری آن از اصول اساسی کار دبیرخانه بوده . با توجه به اهمیت موضوع دیات و مقتضیات زمان که در همایشهای قبلی اجمالاً مطرح شده بود در سال (84) در دستور کار دبیرخانه قرار گرفت و پس از طی مقدمات و مراحل اولیه محورهای” چهارمین همایش دیدگاههای اسلام در پزشکی” مورد تصویب دانشگاه علوم پزشکی مشهد قرار گرفت.
ریاست وقت دانشگاه واعضای هیات علمی ودبیر همایش به دیدار مقام معظم رهبری که به مشهد مشرف شده بودند شرفیاب شده وگزارشی از فعالیتهای انجام شده ارائه نمودند وکتابهای همایشهای قبلی نیز تقدیم ایشان گردید ودر مورد ازمایشی بودن قانون دیات وموضوع چهامین همایش که دیات ومقتضیات زمان می باشد مطالبی را ارائه نمودند. ایشان ضمن تشکر از تلاش همه دوستداران اسلام وفقه پویای شیعی در دانشگاهها فرمودند: “این مباحث (دیات و…) جایشان در حوزه هاست وباید از طریق علما ومراجع دنبال گردد تا با بررسی فقهی مشکلات حل گردد وازمایشی بودن قانون هم درست خواهد شد.”(نقل به مضمون بیانات)
چهارمین همایش تحت عنوان “دیات و مقتضیات زمان” در طی سه روز در دانشگاه علوم پزشکی مشهد با قرائت پیام مرحع عالیقدر حضر آیت ا… موسوی اردبیلی(ره) توسط نماینده ایشان و سخنرانی مرحوم فقید حضرت آیت ا… مرعشی شوشتری افتتاح گردید.
بحثهای مفصل کارشناسی و فقهی مختلف پیرامون دیات و مسائل عمده ای همچون ارزش عضوی، ارزش شغلی، خسارات مازاد بر دیه مقدر، موضوع ارش و تعیین آن ، تغلیظ دیه در ماههای حرام و دهها مسائل گوناگون در دیه اعضا و اندامها مطرح شد که دبیرخانه دائمی پس از همایش سی –دی مباحث را برای علما و مراجع ارسال نموده و کتاب چهارم نیز با همت دبیر خانه همایش در دانشگاه با حدود 950 صفحه به چاپ رسیده ومنتشر شد.
اهداف و انگیزه این همایش در درجه اول پیگیری موضوعات جدید پزشکی و دستیابی به مبانی فقهی مورد نیاز در امور پزشکی و ثانیاً بدلیل آزمایشی بودن قانون مجازات اسلامی در قسمت دیات ، حدود و قصاص و پایان یافتن مهلت قانونی در سال 1385 ، ثالثاً وجود ابهامات فراوان در قانون فعلی و ضرورت روشن شدن مبانی فقهی و حقوقی دیات با مسائل جدید پزشکی و مقتضیات زمان به ویژه در زمینه دیه اعضاء که نیاز به بازنگری پزشکی بطور جدی دارد از عمده ا هداف چهارمین همایش بوده است.
محورهای مورد بحث در این همایش عبارتند از :
- محور اول : ماهیت دیه ، ارش و خسارت ، مقادیر دیه و شیوه تعیین آن ، ارش و شیوه محاسبه آن ، نحوه پرداخت دیه، جایگاه بیت المال (دولت) در پرداخت دیه
- محور دوم : دیه و خسارت مازاد بر دیه ، مسئولیت عاقله در پرداخت دیه ، موضوع تغلیظ دیه در ماههای حرام در خدمات پزشکی ، موضوع ارزش عضوی ، ارزش شغلی و ارزش معنوی در دیات
- محور سوم : جایگاه و نقش پزشکی در دیات
- محور چهارم : جایگاه بلوغ و رشد در دیه که شامل : سن تکلیفی بلوغ ، سن رشد ، سن بلوغ اجتماعی ، بلوغ سیاسی و بلوغ اقتصادی با توجه به مبانی فقهی آنها
- محور پنجم : حدود و قصاص در امور پزشکی
شیوه اجرایی این همایش با توجه به تجربیات گذشته بصورت میزگردهای متعدد با موضوعات فوق بوده که با حضور علمای برجسته ، فضلای بزگوار حوزه ها ، استادان و دانشمندان دانشگاهها و با ارائه سخنرانی های مورد نظر اداره شد . استقبال کم نظیر مراجع عظام تقلید که با معرفی نمایندگان خود که برای شرکت در همایش مشخص گردیده و همچنین عنایت ، توجه و تشویق آنان از برگزار کنندگان همایش موجبات دلگرمی و اهمیت کار را فراهم کرده است که خود پشتوانه بسیارخوبی برای دانشگاه علوم پزشکی مشهد و استادان و محققان این دانشگاه خواهد بود. از سوی دیگر شرکت بیش از 800 نفر از پزشکان رشته های مختلف بیانگر عطش اسلام خواهی و دین محوری دانشگاهیان را به نمایش گذاشت در همایش چهارم خوشبختانه با توجه به گستردگی موضوعات فقهی با استقبال خوبی روبرو شدیم تقریباً 5 نفر نماینده رسمی از طرف پنج نفر از مراجع عظام تقلید برای شرکت در همایش معرفی شده اند .و مرحوم ایت ا… اردبیلی با ارسال پیام به همایش جلوه بیشتری به همایش دادند.ومرحوم ایت ا…منتظری کتابچه ای از نظرات فقهی خود را پیرامون مباحث چهارمین همایش توسط نماینده خود ارسال نمودند که در کتاب چهارمین همایش چاپ شده است. بیش از 80 مقاله که بخش مهمی از آنان مقالات علمی تحقیقی بوده و چند مورد نیز بصورت کتاب به دبیرخانه همایش واصل شده بود که دبیرخانه همایش اگثرآنهارا در کتاب چاپ کرده ودر اختیار علاقمندان قرار دارد.. شرکت بیش از 30 نفر از علما و فضلا و استادان دانشگاهی از قم ، تهران و مشهد و همچنین شرکت فعال مسئولین و صاحبنظران سازمان پزشکی قانونی و نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران و تشکیل بیش از 15 کمیسیون تخصصی پزشکی برای شرکت در میزگردها و ارائه مطالب کارشناسی شده نشان از جدی بودن و اهمیت موضوع همایش می باشد و با توجه به شرکت حدود 1000 نفر از جامعه پزشکی در همایش اهمیت آن چشمگیر و دوچندان شده است.. شیوه برگزاری و اجرای این همایش ها در نوع خود ابداعی و منحصر بوده که خود نشان دهنده وحدت عینی و عملی حوزه و دانشگاه بود.
حاصل چهارمین همایش دیدگاههای اسلام در پزشکی را نیز به صورت مجموعه ای ماندگار با حدود 950 صفحه چاپ نموده تا علاقمندان بتوانند از چهار کتاب چهار همایش از طرف دانشگاه علوم پزشکی مشهد وبا همت دبیرخانه دائمی همایش منتشر شده بهره مند گردند .
دستاوردهای همایش
همانطوری که اشاره شد این همایش ها به سهم خود گام مؤثر در راستای تولید علم و دستیابی به شکوفایی اسلام در قرن حاضر پیرامون پیچیده ترین موضوعات یعنی انسان و سلامتی جسم و روان او می باشد و کارآمد کردن مبانی عمیق فقهی در مسائل جاری پزشکی کشور و انشاء ا… در جهان که به تعبیر مقام معظم رهبری گامی در راه نهضت نرم افزاری و تولید علم خواهد بود و می تواند الگوی بسیار خوبی برای سایر رشته های علوم و دانشمندان مسلمان قرار گیرد .
در مجموع در طی بیش از 28 سال و با برگزاری شش همایش (سمینار ) دیدگاههای اسلام در پزشکی( همایش پنجم تحت عنوان مهندسی نظامات اجتماعی با الهام ازساختارهای بدن در سال 1387 و همایش یک روزه پیوند اعضا از محکومین به قصاص وحدود درسال 1396 دردانشگاه علوم پزشکی مشهد برگزاز گردید وبا توفیق الهی مطالب به صورت کتاب چاپ ومنتشر خواهد شد.) اهدافی که دنبال شده میتوان گفت:
1- شرکت هزاران نفر از پزشکان ، دندانپزشکان ،داروسازان و سایراقشار پزشکی در طی این همایش ها که تعداد قابل توجهی از آنها از صاحب نظران جامعه پزشکی و از کسانی بوده اند که خود از اعضاء اصلی تیمهای پیوند اعضاء و پیش کسوتان محافل پزشکی کشور محسوب می شدند و تعدادی از آنها از مدرسین دروس اخلاق پزشکی بوده و همچنین در مشاغل ومسئولیتهای مختلف در رده های بالا (وزارت ،نمایندگی مجلس و…) عهده دار مسئو لیتهای مختلف بوده اند و علاقمندی و دقت زایدالوصفی که آنها در کارشناسی مباحث پزشکی داشتند نشان از اهمیت برگزاری این همایش ها داشته و درعین حال بیانگر عشق و علاقه ی جامعه ی پزشکی کشور به مسائل فقهی و اسلامی می باشد .
2- توجه خاص رهبر معظم انقلاب ،ریاست محترم جمهوری (جناب آقای هاشمی(ره) در همایش–اول) وبا حضور وارسال پیام مراجع گرانقدر تقلید (حضرات آیات عظام مکارم شیرازی ، مرحوم موسوی اردبیلی ، صانعی ، نوری همدانی فاضل لنگرانی،جوادی آملی ، و دیگر بزرگواران به این همایش ها و پاسخگوئی به سؤالات مستحدثه پزشکی و ارائه فتاوای کارساز و مشکل گشای امورپزشکی همگی نشان از جایگاه رفیع علم و دانش به ویژه پزشکی در نظام مقدس جمهوری اسلامی و اسلام عزیز دارد که خود میتواند حاصل و مولود مبار ک این انقلاب شکوهمند اسلامی در عرصه دانشگاهها و مراکز علمی و پزشکی تلقی گردد و نمایش عینی از “وحدت حوزه و دانشگاه ” که از مسائل بسیار با اهمیت و مورد عنایت ویژه حضرت امام خمینی رحمه ا.. علیه بوده است ، محسوب گردد.
3- نکته دیگری که در این همایش ها چشمگیر بوده و بجرأت میتوان گفت در این سطح و با این کیفیت در کمتر سمینار و یا گردهمایی دیگری تکرار شده است ، مسأله حضور فعال فقهای طراز اول کشور و فضلای گرانقدر حوزه ها بوده است .
حضور علمای صاحب نظری همچون آیه ا.. سبحانی ، آیت ا.. خزعلی ،مرحوم آیت ا…عزالدین زنجانی ‚مرحوم آیت ا..عمیدزنجانی ،آیت ا.. مصطفی اشرفی شاهرودی ،آیت ا..مرتضی اشرفی شاهرودی ، آیت ا..خرازی ، آیت ا..مرتضوی ، آیت ا.. هاشمی شاهرودی ، مرحوم آیت ا..مرعشی شوشتری ، مرحوم آیت ا..آذری قمی (همایش اول ) آیت ا…هادوی ، دکتر محقق داماد ، حجت الاسلام و المسلمین مصباحیمقدم ،مرحوم آیت ا.. معرفت و فضلای دیگری که ذکر اسامی آنها در این جا امکان پذیر نیست ، خود از نقاط قوت و اساسی این همایش ها بوده است .
4- از نکات برجسته و حاصل این همایشها، استقبال جدی جامعه پزشکی و استادان مبرز دانشگاهی از این همایش ها وشیوه برگزاری آن بوده است ، زیرا جامعه پزشکی کشور در پی آن است که جدیدترین روشهای پزشکی درصورت عدم مغایرت با موازین دینی و فقهی در کشور برای نجات جان بیماران وبرگشت سلامتی آنان را به کار گیرد در جایی را که شرع مقدس اعلام مانع می کند برای رفع موانع فقهی علمی موضوع برای فقها و مسئولین ذیربط ارائه نموده و راهکارهای مناسب را پیدا نماید که در همین راستا موفقیتهای بسیار ارزنده در مورد قانونمند شدن پیوند اعضاء ، اهداء جنین ، مسائل تشریح جسد و مرگ مغزی و غیره نیز بدست آمده است تا مردم بزرگوار میهن اسلامی ضمن برخورداری از خدمات علمی و صادقانه جامعه پزشکی و دانشگاهی ، در راستای تحقق اهداف عالیه اسلام و انجام تکالیف شرعی دغدغه ای نداشته باشد .
5- نهایتا بایستی اذعان کرد ، استواری و پیگیری این مباحث علمی و خسته نشدن قشر عظیمی از نیروهای مسلمان پزشکی کشور و علاقمندی به تداوم مباحث با شیوه های جدید نشانه موفقیت جامعه پزشکی و دانشگاهی در دستیابی به مباحث فقهی وقانونمند شدن آنها در کشور می باشد که دستاوردهای مهمی را به دنبال داشته است ،و میتواند الگوی بسیار ارزشمند برای سایر علوم و دانشگاهها قرار گیرد تا انشاءا.. بحول و قوه الهی بتوان مسائل و معضلات موجود در جوامع علمی کشور را با دست توانای دانشمندان دانشگاهی دردآشنا و علاقمند وپای بند به احکام فقهی و اسلامی و با مساعدت و همیاری فقها وعلمای طراز اول حوزه ها و فضلای دانشمند و دانشگاه شناس یکی پس از دیگری مرتفع نمود. تا راهیان جاده علم و تقوا بتوانند در راهی هموار وملهم از عنایات باریتعالی به وظائف دینی و علمی خود به نحو احسن جامه عمل بپوشانند و مناقشات و درگیریهای دشمن پسند از صحنه دانشگاهها رخت بربسته و جای خود را به وحدت رویه و وحدت مرام بسپارد.
- 6-از دستاوردهای عمده و اساسی و دیگر این همایشها و همایشهای مشابه در طی این سالیان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ، چاپ و انتشار دهها کتاب ارزشمند پیرامون مباحث اخلاق پزشکی، تاریخ پزشکی ، مسائل مستحدثه پزشکی ، پیوند اعضاء و …. و همچنین رساله های متعدد در سطح دانشگاهها و از همه مهمتر ، صدور رساله های احکام و کتابهای فتاوای جدید پزشکی از سوی مراجع عظام تقلید در طی سالهای اخیر نشانگر رمز موفقیت وپایداری اسلام عزیز و فقه پویای شیعی می باشد . وتصویب قوانین متعدد در ارتباط با امور پزشکی در مجلس شورای اسلامی از اهداف غایی همایشها بوده است، برگ زرینی در نظام جمهوری اسلامی تلقی میگردد.
حاصل این چهار همایش و همایش های مشابه در سراسر کشور و تلاشهای جامعه پزشکی و اساتید حوزه و دانشگاه دستاوردهای بسیار ارزشمندی در مسائل جدید پزشکی بصورت فتاوای کارساز و معتبر مراجع عظام تقلید و تصویب قوانین و آیین نامه های راهگشا در مجلس شورای اسلامی و دولت را میتوان نام برد که عبارتند از:
*-گسترش اخلاق پزشکی در دانشگاهها بصورت تدریس آن و کدهای اخلاق پزشکی در پژوهشها
*-گسترش توجه به تاریخ و گذشته اسلامی و ایرانی وتاسیس دانشکده های طب سنتی
*- تصویب قانون سازمان پزشکی قانونی کشور
*- تصویب قانون سازمان نظام پزشکی کشور
*-تصویب قانون انطباق مسائل فقهی با امور پزشکی
*- تصویب قانون پیوند اعضاء و مرگ مغزی
*-تصویب قانون سقط درمانی
*-تصویب قانون اهداء جنین به زوجین نابارور
*-تصویب طرح اختصاص سهمیه به بانوان پزشک برای تخصص در رشته های مختلف جراحی
*-پیگیری قانون مند شدن نهایی “دیات و متقتضیات زمان” در مجلس شورای اسلامی و چاپ و انتشار دهها کتاب، مقالات تحقیقی و پایان نامه ها دانشگاهی را میتوان گوشه ای از تلاشهای جامعه پزشکی اساتید دانشگاههای علوم پزشکی و مراجع حوزه ها دانست.
*********
بایستی اذعان نمود که این شیوه همفکری وهمراهی حوزه ودانشگاه خود نمودی از پویایی حوزه ها وعلمای بزرگوار می باشد وتهاجم به عرصه دین ومراجع تقلید وعلما و سکولار خواندن حوزه ها وانگ کم کاری زدن کمال بی انصافی است. اگر دانشمندان سایرعلوم اعم از اقتصاد دانان وجامعه شناسان وهنرمندان و…. با همین شیوه ومتدولوژی که در پزشکی اجرا شده ،گفتمان علمی برگزار میکردند وبا طرح مسائل جدید مبتلا به در جامعه واخذ نظرات فقهی وفتاوای جدید به سمت قانونمند شدن آنها حرکت میکردند (یا شتاب بیشتری به وضع موجود میدادند) ما شاهد شکوفایی بیشتر اقتصاد ،هنر وسایر علوم انسانی بودیم.هنوز هم جادارد که دانشگاهیان محترم ودلسوز به اسلام وایران اسلامی مجدانه برای رفع مشکلات کشور با وحدت وهمدلی تحقق عینی “وحدت حوزه ودانشگاه را در چهلمین سال پیروزی انقلاب تجلی بیشتری بدهند .
امید است خداوند متعال همچون گذشته بر مامنت نهاده و توفیق تداوم این راه را پیدا نماییم. .باید اذعان نمود همه این تلاشها و موفقیت های حاصله را جز عنایت والطاف الهی و به برکت خون مطهر شهداء انقلاب و دانشگاهها و عنایت ویژه مولا وولی زمان حضرت حجه بن الحسن العسکری اما م عصر عجل ا..تعالی فرجه الشریف وولی نعمت ما ایرانی ها یعنی وجود با برکت مضجع شریف حضرت رضا علیه السلام ندانسته و نمی دانیم و از پروردگار متعال خاضعانه می خواهیم ما را دراین راه ثابت قدم و استوار قرار دهد و خود راه صحیح و صراط مستقیم را بما نشان دهد .
ربنا آتنا من لدنک رحمه و هیی لنامن امرنارشدا “والسلام علیکم و رحمه اله وبرکاته
دکتر سید حسین فتاحی معصوم
استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد
سرپرست دبیرخانه دائمی همایشهای اسلام در پزشکی
دیدگاهتان را بنویسید