شکست آلودگی هوا با گیاهان!

نخست نیوز– آزاده جلالوند: آلودگی هوا یکی از معضلات شهرهای بزرگ است که در فصول مختلف شهرنشینان را درگیر می ‌کند. با این حال در فصل پاییز و زمستان نگرانی در رابطه با آلودگی هوا تشدید خواهد شد. برای آشنایی با نقش فضای سبز در کاهش آلودگی هوا با « دکتر نیکروز ظریف »، متخصص اکولوژی گیاهی، همراه شدیم.

منافع سبز برای شهروندان

به طور کلی، برخی آمارهای سازمان ملل نشان می دهند که حدود 20 تا 25 متر مربع، سرانه فضای سبز باید برای هر نفر در نظر گرفته شود. اما استانداردهای بین المللی دیگر، حدود 15 تا 50 متر مربع را در نظر گرفته اند که از این میزان، به طور میانگین حدود 30 متر مربع برای هر نفر اعلام شده است. فضاهای سبز عمومی مثل پارک ها، از مهم ترین شاخص ها به حساب می آیند و به عنوان ریه های تنفسی برای شهرها شناخته می شوند. با این توصیف، فقدان یا کمبود فضای سبز، مشکلات زیادی را به همراه دارد که مهم ترین آن تاثیر منفی بر سلامت شهروندان به حساب می آید. تاثیر فضای سبز، تنها به سلامت جسم محدود نمی شود و سلامت روان را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد. زیباسازی و توسعه فضای سبز، به بهبود سلامت روان شهروندان کمک خواهد کرد و همین مسئله بر بهبود روابط اجتماعی نیز اثر می گذارد. کاهش سرعت باد، پاک سازی آب های آلوده، افزایش رطوبت نسبی، کاهش و پیشگیری از آلودگی صوتی، کاهش آلاینده ها به ویژه کاهش میزان رسوب سرب، کاهش جزایر حرارتی و ایجاد سایه بان، برخی دیگر از نقش های فضای سبز به شمار می آیند.

توزیع عادلانه مهم است

یکی از نکات مهمی که باید به آن توجه داشت، توسعه فضای سبز بر اساس نیازها است. به طور کلی، می‌توان این نیازها را به زیست محیطی و اجتماعی دسته بندی کرد و در برنامه ریزی‌ ها باید قابلیت ها و امکانات شهر را نیز مد نظر قرار داد. مبنای سیاست گذاری فضای سبز باید توسعه پایدار و ارتقای بهره وری باشد و در کنار آن باید به وضعیت کیفی محیط ، شناخت ساختار اکولوژیکی و میزان نیاز اکولوژیکی  نیز توجه کافی داشت. به عبارت روشن‌تر، منابع آب و خاک باید در نظر گرفته شوند و بر اساس این منابع برنامه ریزی ها صورت بگیرد. موارد دیگری چون بار آلودگی محیط، سن ، جنسیت، جمعیت شهر و تراکم آن، باید مد نظر قرار بگیرد. برای این منظور باید بررسی دقیقی از نیازهای اجتماعی هر محله و ناحیه شهری انجام داد تا بر اساس آن فضای سبز ایجاد شود. توسعه و احداث فضای سبز باید به گونه ای باشد که به لحاظ مکان، بیشترین تاثیر را بر شهر بگذارد. به عبارت روشن تر، نباید فضای سبز تنها به مناطقی خاص محدود شود و توزیع آن در مناطق مختلف از اهمیت بالایی برخوردار است. برای مثال، در شهر تهران، مناطقی چون 3، 6، 16، 18، 19 ، 20 و 22، نسبت به جمعیت شان از فضای سبز مناسب برخوردار هستند در حالی که در برخی مناطق کمبود یا فقدان فضای سبز وجود دارد. پس در برنامه ریزی شهری باید برابری بین نواحی در برخورداری از مزایای توسعه مد نظر قرار گرفته شود. توجه به این مسئله، تحقق پذیری عدالت شهری را به همراه دارد.

درختان و مقابله با آلودگی هوا

آلودگی هوا در بسیاری از شهرهای بزرگ جهان دیده می شود و همین مسئله ضرورت برنامه ریزی کوتاه مدت و بلند مدت را دو صد چندان می کند. آلودگی هوا به یک یا چند آلاینده اشاره دارد که در این میان گرد و غبار، گازها، دود بخارات ، بو، فیوم ها و مواد مسموم کننده را می توان نام برد. البته بحث آلاینده ها، با توجه به کمیت ها و ویژگی های خاصی مورد بررسی قرار می گیرد. برای مثال، زمان ماندگاری در محیط و خطراتی که آلاینده ها برای انسان ، حیوانات و گیاهان به دنبال دارند، مد نظر قرار گرفته می شود. بسیاری از افراد گیاهان را به عنوان مهم ترین عامل برای از بین بردن آلودگی هوا می شناسند که این مسئله درست است و در فرایند فتوسنتز، شاهد جذب دی اکسید کربن و تبدیل آن به اکسیژن هستیم. علاوه بر این، اکسیدهای نیتروژن، ازن، دی اکسید گوگرد و آمونیوم نیز می توانند توسط گیاهان تصفیه شوند. برگ درختان هم، به جذب و نگهداری گرد و غبار و به طور کلی ذرات معلق کمک می کند. فتوسنتز، تنفس و تعرق گیاهان یکی دیگر از مواردی است که علاوه بر تصفیه هوا، در تلطیف آن یا به عبارتی خنک کردن هوا نقش دارد. برخی آمارها حاکی از آن است که حدود 2 تا 3 درصد از کربن هوا توسط درختان می تواند کاهش بیاید.

گیاهان هم آسیب می بینند

شاید خیلی از افراد تصور کنند که گیاهان به ویژه درختان در برابر آلودگی هوا مصون هستند که این باور نادرست است. گیاهان و درختان با وجود اینکه منافع زیادی در کاهش انواع آلودگی دارند، اما خودشان در برابر آلودگی هوا، آسیب پذیر به حساب می آیند. بسیاری از مطالعات نشان می دهند که کیفیت و رشد درختان فضای سبز، تحت تاثیر آلودگی هوا قرار خواهد گرفت و این تاثیر، منفی به حساب می آید. برخی آلاینده های موجود در هوا، سبب بسته شدن روزنه های برگ گیاهان خواهد شد. از بین رفتن سبزینه برگ گیاه، یکی دیگر از مواردی است که می تواند آلودگی هوا برای گیاهان به همراه داشته باشد. چنانچه سبزینه گیاهان آسیب ببیند، برگ ها به رنگ زرد دیده خواهند شد. بروز ظاهر پلاستیکی، یکی از نشانه های مسمومیت گیاهان با آلاینده های هوا به حساب می آید. آسیب های ناشی از آلودگی هوا تنها به موارد یاد شده خلاصه نمی شود و برخی از این آسیب ها با چشم قابل رویت نیست و برای بررسی باید از میکروسکوپ و کارهای تحقیقاتی خاص کمک گرفت.

باغ بام ها به کمک شهر بیایند

باغ بام (روف گاردن)، یکی از انواع فضای سبز به شمار می آید که احداث و توسعه آن در شهرها مزایای زیادی می تواند به همراه داشته باشد. افزایش سرانه فضای سبز، بهبود کیفیت هوای شهرها، کاهش خطر سیلاب و کاهش جزایر حرارتی، برخی از مزایای احداث و توسعه باغ بام ها محسوب می شوند. بدیهی است که کاهش آلودگی هوا نیز از مزایای باغ بام ها به شمار می آید. انتخاب گیاه برای احداث باغ بام ها از اهمیت بالایی برخودار است و باید گیاهان را متناسب با شرایط منطقه و مقاومت در برابر آلاینده ها انتخاب کرد. با توجه به کمبود آب در کشور به ویژه در مناطق گرم و خشک، باید گیاهانی را انتخاب کرد که کمترین نیاز آبی را داشته باشند. بسیاری از افراد تصور می کنند که احداث باغ بام ها پر هزینه است در حالی که مزایای آن بیشتر وهزینه ها را جبران خواهد کرد. ساختمان هایی که دارای باغ بام هستند می توانند در انرژی مصرفی، صرفه جویی کنند البته اگر باغ بام اصولی طراحی شده باشد. باغ بام ها منافع زیادی برای ساکنین ساختمان ها به دنبال دارند به همین دلیل شهرداری ها باید با اختصاص تمهیداتی از شهرواندانی که اقدام به احداث باغ بام ایمن و مناسب می کنند، حمایت لازم را داشته باشند.