به گزارش نخست نیوز ،

دکتر حسین چناری
متخصص مدیریت آموزشی

آنچه باید فضای امن گفت‌وگو، درک متقابل و رشد عاطفی باشد، در عمل به صحنه تنش، سوءتفاهم و گاه مشاجره تبدیل شده است.
این پدیده نگران‌کننده، به ظاهر ساده اما در باطن عمیق و چندلایه است و ریشه‌های آن را باید در سبک زندگی مدرن، تغییر ارزش‌ها، ضعف مهارت‌های ارتباطی و شکاف نسلی جست‌وجو کرد.
نشانه‌های بحران ارتباطی والدین و فرزندان
والدین بسیاری از ناتوانی خود در برقراری گفت‌وگویی سالم با فرزندانشان گلایه دارند. این اختلال، معمولاً با این نشانه‌ها همراه است:
الف.صحبت‌ها پس از چند دقیقه به اختلاف و مشاجره کشیده می‌شود.
ب.والدین احساس می‌کنند “هیچ حرفی به گوش فرزندشان فرو نمی‌رود”.
ج.فرزندان ترجیح می‌دهند با دوستان یا فضای مجازی درددل کنند، نه والدین.
د.جلسات خانوادگی به ندرت برگزار می‌شود یا تنها به امور سطحی اختصاص دارد.
ه.هیجانات کنترل‌نشده (فریاد، قهر، بی‌تفاوتی) جای منطق و گفت‌وگو را گرفته‌اند.
دلایل اصلی ضعف ارتباط مؤثر در خانواده‌ها
۱. فقدان مهارت گفت‌وگو در والدین
بسیاری از والدین آموزش ندیده‌اند که چگونه با فرزندان خود «صحبت کنند»، نه «بر آن‌ها حکم برانند». ارتباط در قالب دستور، تهدید، مقایسه یا قضاوت، هر چقدر هم با نیت خوب باشد، باعث مقاومت و دلخوری فرزندان می‌شود.
۲. شتاب‌زدگی و فرسودگی در سبک زندگی
مشغله‌های اقتصادی، چندشغله بودن والدین، خستگی، و بی‌حوصلگی موجب شده کیفیت زمان مشترک خانواده‌ها کاهش یابد. گفت‌وگوی عمیق، نیاز به زمان، آرامش و حضور دارد که این مؤلفه‌ها در بسیاری از خانه‌ها کم‌رنگ شده‌اند.
۳. نفوذ فناوری و فضای مجازی
وابستگی بیش از حد اعضای خانواده به گوشی‌های هوشمند، شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های دیجیتال، فرصت‌های طبیعی تعامل خانوادگی را از بین برده است. والدین و فرزندان گاه ساعت‌ها زیر یک سقف هستند اما هیچ ارتباط واقعی با هم ندارند.
۴. شکاف نسلی و تفاوت ارزش‌ها
نسل جدید با زبان، دغدغه‌ها، نگاه و سبک زندگی متفاوتی رشد کرده‌اند. اگر والدین تلاش نکنند زبان این نسل را بفهمند و با نگاه آن‌ها وارد تعامل شوند، فاصله‌ها روز به روز بیشتر خواهد شد.
پیامدهای این گسست ارتباطی
الف.ضعف در اعتماد به نفس فرزندان
وقتی فرزندان نمی‌توانند با والدین ارتباط مؤثر داشته باشند، احساس طردشدگی، بی‌ارزشی و تنهایی را تجربه می‌کنند.
ب.پناه بردن به منابع بیرونی (دوستان، شبکه‌های اجتماعی)
نبود گفت‌وگوی امن در خانه باعث می‌شود نوجوانان اطلاعات، حمایت و درک را در بیرون از خانه جست‌وجو کنند، که گاه مخاطره‌آمیز است.
ج.افزایش تنش‌های خانوادگی
سوءتفاهم‌های حل‌نشده، سرکوب احساسات و نبود ارتباط سازنده در نهایت به شکل خشم، پرخاش یا بی‌تفاوتی ظاهر می‌شود.
راهکارهایی برای احیای ارتباط مؤثر در خانواده
۱. یادگیری مهارت گفت‌وگو و گوش دادن
والدین باید یاد بگیرند که چگونه با فرزندان صحبت کنند، احساسات آن‌ها را جدی بگیرند، و شنونده‌ای فعال و بدون قضاوت باشند.
۲. ایجاد زمان‌های اختصاصی برای گفت‌وگو
مثلاً «ساعت گفت‌وگوی خانوادگی بدون گوشی» یا پیاده‌روی‌های دونفره میان پدر/مادر و فرزند می‌تواند پیوندها را بازسازی کند.
۳. همدلی به جای نصیحت
فرزندان بیش از آنکه به راه‌حل نیاز داشته باشند، به درک شدن و پذیرفته شدن احتیاج دارند. والدینی که اول همدلی می‌کنند، بعد راه‌حل ارائه می‌دهند، موفق‌ترند.
۴. کنترل هیجانات و خودآگاهی عاطفی
یادگیری مدیریت خشم، آرام‌سازی تنش‌ها و بیان احساسات به زبان درست، سنگ بنای ارتباط سازنده در خانواده است.
۵. الگوسازی در رفتار
والدینی که خودشان در رابطه با همسر، همکار یا دوستان، ارتباط‌های سالم و محترمانه دارند، ناخودآگاه به فرزندان نیز الگو می‌دهند.
نتیجه‌گیری
بحران ارتباطی در خانواده‌ها یک تهدید خاموش برای سلامت روانی نسل آینده است. والدینی که از مهارت گفت‌وگو بی‌بهره‌اند، ناخواسته فرزندان خود را از خود دور می‌کنند. در جهانی که فناوری هر روز انسان‌ها را از هم دورتر می‌کند، خانواده باید آخرین سنگر ارتباط انسانی و عاطفی باشد. بازسازی این سنگر، بدون یادگیری و تغییر رویکرد ممکن نیست.